Republikeinsche Courant (1784)

Titelbeschrijving
Republikeinsche Courant.

Periodiciteit
De krant verscheen driemaal per week in 1784. In de Apologie (1785) van de Rotterdamse orangist Petrus Hofstede wordt gerefereerd aan nr. 56, gedateerd 22 september 1784, de laatst bekende verschijningsdatum. Op 28 september 1784 werd de krant bij magistraatsbesluit te Rotterdam verboden.

Bibliografische beschrijving
Half vel folioformaat (2 p.). De broodtekst en advertenties zijn opgemaakt in 2 kolommen, de zeetijdingen in 3 kolommen. Het titelblok bevat achtereenvolgens de volgende gegevens: jaartal, volgnummer, het colofon links en rechts van een kader met ‘Patriae Sacrum’, verschijningsdag en datum.

Boekhistorische gegevens
Het colofon in het titelblok meldt: ‘Gedrukt aan den Overtoom – Door Hugo de Groot’.
De fictieve drukkersnaam Hugo de Groot verwijst naar de Loevesteiners, de naam waarmee staatsgezinden en patriotten zich in de achttiende eeuw tooiden (genoemd naar de held Hugo de Groot die in 1619 opgesloten zat in slot Loevestein).
De enige krantendrukkerij die begin jaren ’80 gevestigd was op de Overtoomseweg, onder Nieuwer-Amstel, was die van Hermanus Koning. In 1783 had hij, door verboden geplaagd, de persen verkocht aan koopman Jan Gabriël Tegelaar, met wie hij zijn Nederlandsche Courant wilde voortzetten. Een conflict zorgde ervoor dat hun beider wegen uit elkaar gingen. Koning zette zijn Nederlandsche Courant voort met Verlem, Tegelaar ging verder met Holtrop. In het colofon van de Holtropse krant staat: ‘Gedrukt onder Nieuwer-Amstel. Word uitgegeven te Amsterdam by Willem Holtrop, in de Kalverstraat’.
Begin mei 1784 heeft Holtrop de titel van de Rotterdamse editie van de Nederlandsche Courant gewijzigd in de Republikeinsche Courant. Vermoedelijk dreigde er een Rotterdams verbod van de Nederlandsche Courant. Petrus Hofstede schrijft over de titelwisseling in zijn Apologie (1785), gericht tegen de aanvallen die hij van de krant te verduren had:

De één dezer Nederlandsche Couranten wordt door Verlem, de ander door Holtrop uitgegeven. Edog de Nederlandsche Courant van Holtrop, reeds, voor de hier boven aangehaalde Resolutie te Rotterdam verboden zynde, heeft hy de Exemplaren, dewelke hy gewoon was naar die Stad te zenden, met den naam Republikeinsche Couranten betyteld, om daar mede het Edict der Magistraat te verydelen en zyn Courant, als vorens, te konnen debiteren. ’t Is hier van daan, dat de Holtropsche Courant, in deze Apologie, dan eens, onder de benaming van de Nederlandsche Courant van Holtrop voorkomt, dan wederom blootelyk de Republikeinsche genoemd wordt, zynde en blyvende het nogthans een en dezelfde Courant. (p. 19-20)

Inhoud
Patriotse krant, met relatief veel aandacht voor bestuurlijke zaken en gebeurtenissen uit Rotterdam. De fanatieke orangistische, orthodoxe predikant Petrus Hofstede was een geliefd onderwerp voor kwaadsprekerij. Zo wordt in nr. 27, van 16 juli september 1784 (niet bewaard gebleven), gesuggereerd dat hij een oproerkraaier was. Hij zou, aldus De Bie (1899) over de berichtgeving in de Republikeinsche Courant, ‘in een Werfhuis of Kroeg tegenover het Prinses Hof te Rotterdam vertoefd, en aldaar een onderhoud gehad hebben met zekeren Luitenant, die van nabij met Kaat Mossel bekend was’.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1600 A 12 (nrs. 7, 26 mei 1784); 12-13, 7 en 9 juni 1784)
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis: PM 1762 (nrs. 24-26, 9-14 juli 1784; nr. 38, 11 augustus 1784; nr. 40, 16 augustus 1784)
¶ Full text nrs. 7 (26 mei 1784), 12 (7 juni 1784) en 13 (9 juni 1784)

Bronnen
¶ Petrus Hofstede, Apologie tegen de lasterende nieuwspapieren, en andere schriften van dezen tyd […] (Rotterdam, P. van Dyk en J. Hofhout 1785), p. 19-20, 63, 101, 230
¶ Petrus Hofstede, Tweede apologie tegen de schendende nieuwspapieren, en andere faamroovende schriften van dezen tyd […] (Rotterdam, P. van Dyk en J. Hofhout 1786)
¶ Hendrik Brinxma J.Z., Eerste brief van […] aan den Hoogeerwaardigen Zeer geleerden Heer Petrus Hofstede (Franeker, Dionisius Romar 1785), p. 3-4.

Literatuur
¶ Ton Jongenelen, ‘Gehaat bij vriend en vijand. De patriotse drukker Harmanus Koning’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 28 (2005), p. 25-42
¶ J.P. de Bie, Het leven en de werken van Petrus Hofstede (Rotterdam, 1899), p. 426-428.

Rietje van Vliet