Republikeinsche Courant (1797)

Titelbeschrijving
Republikeinsche Courant.
Titelvariant vanaf 8 november 1797: Republikeinsche Haagsche Courant.

Periodiciteit
De afleveringen verschenen van 27 mei 1797 tot in ieder geval eind november 1797. De frequentie was aanvankelijk drie keer per week: op dinsdag, op donderdag en op zaterdag. Na de titelwijziging werd de frequentie teruggebracht naar tweemaal per week. Het is niet duidelijk wanneer het blad ophield te bestaan; dit zal geweest zijn voor de staatsgreep van 22 januari 1798.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen tellen 4 pagina’s. De broodtekst is in tweekoloms opmaak. Er verschenen ook dubbele kranten. Het titelblok bevat de volgende gegevens: links en rechts jaartal en volgnummer, de leus ‘Gelykheid, Vryheid, Broederschap’, de titel, verschijningsdag en datum en colofon. Na de titelwijziging begint de telling van de volgnummers opnieuw.

Boekhistorische gegevens
Colofon: ‘By Izaak du Mee, in Den Haag’. Nr. 1 meldt bovendien in het impressum: ‘Gedrukt ter drukkerye van H. van Teeckelenburgh, in den Haag’. Over de verkoopadressen meldt de eerste aflevering het volgende:

Dit Dagblad zal […] in denHaag by Izaac du Mee worden uitgegeeven, (en onder wiens adres wy ook verzoeken, dat de brieven en stukken aan de Schryvers der Republikeinsche Courant, mogen gezonden worden,) en verders te bekoomen zyn te Alkmaar by Harenscarpel, Amsterdam M. Schooneveld, Arnhem Wed. Nyhoff, Bergen op den Zoom van Riemsdyk en Bronkhorst, Bommel de Meyere, ’s Bosch Pallier en Zoon, Breda W. van Bergen, Brielle Clement, Campen Brok, Delft Roelofswaard, Dordrecht Blussé, Enkhuyzen Franx, Gorinchem van der Wall, Groningen Suidema, Haarlem J. Beets, Hoorn L. Vermande, Leeuwaarden G.M. Cahais, Leyden L. Herdingh, Middelburg Gillissen, Nymeegen Prager, Rotterdam Wolfsbergen, Schiedam J. Poolman, Utrecht Wed. Ter Veen en Zoon, Vlissingen Corbelyn, Westzaandam van Aaken, Zierickzee van den Toorn, Zwolle Clement Jr.

De uitgifte van de krant is ‘te Groningen opgedragen aan den Boekhandelaar W. Zuidema aan den Brede-Markt op den hoek van het Kleine Koude-Gat’, zo meldt de Ommelander Courant van 2 juni 1797.
De nrs. 1 en 2 waren gratis verkrijgbaar.

Medewerkers
Het initiatief tot uitgifte van de krant werd genomen door ‘eenige Vaderlandlievende Burgers’ (Ommelander Courant 2 juni 1797). Bedoeld is de Haagse Gemeenebestgezinde burgersociëteit, die in Den Haag medio maart 1797 is opgericht. De burgersociëteit zag het als haar taak zich ook te bemoeien met de publieke opinie en bracht daartoe de Republikeinsche Courant uit. Twee mede-oprichters waren als redacteur betrokken: Reinier DIBBETZ (1764-1808), gewezen griffier van de provinciale regering van Friesland, en de politicus Jacobus SCHELTEMA (1767-1835).

Inhoud
Nieuwsblad van moderate signatuur. Volgens een prospectus van 18 mei wilden de initiatiefnemers een correspondentieblad ten behoeve van de moderate sociëteiten in het land (waaronder die van Amsterdam en Rotterdam). In het begin vervulde de krant inderdaad deze functie. Het tweede doel was voorlichting geven. De binnenlandse pers was immers gevuld met leugens (zie ook de advertentie in de Ommelander Courant van 2 juni 1797).
De nrs. 1 en 2 bevatten dan ook nieuws over politieke verwikkelingen elders in Europa en berichten uit de Nationale Vergadering en het gemeentebestuur. Er worden veel officiële documenten afgedrukt. Verder staan er vertogen in over begrippen als revolutie en vrijheid. Uiteindelijk was het de moderate burgersociëteit te doen om de beïnvloeding van de publieke opinie met betrekking tot de ontwerp-Constitutie waarover de Eerste en Tweede Nationale Vergadering in 1797 een besluit moesten nemen. De Republikeinsche Courant beijverde zich om het ontwerp bij het volk aan te prijzen.
Een reactie op een anonieme ingezonden brief is te vinden in Zeedige en vrymoedige antwoorden, toegedient aan den naamloozen schryver. Die geschreeven heeft uit Schoonhoven, aan zijn Haagsche vriend, in dato 18 july 1797, en geplaatst in de Republiceinsche Courant van saturdag den 22 july 1797 (1797), geschreven door de baljuw en schout van Schoonhoven, Frans van Stipriaan.

Relatie tot andere periodieken
Reacties op de Republikeinsche Courant kwamen van democratische zijde, bijvoorbeeld van De Weerlicht (nr. 7), de Revolutionaire Vraagal (nr. 18) en de Politieke Blixem (nr. 8).

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1600 A 12 (Republikeinsche Courant, nrs. 1-2, gedateerd 27 en 30 mei 1797)
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis: ZDK 17823 (Republikeinsche Courant nr. 60, gedateerd 29 augustus 1797)
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1628 D 2 [2] (Republikeinsche Haagsche Courant, nrs. 1-3, gedateerd 8-15 november 1797, en nrs. 5-6, gedateerd 22-25 november 1797)
¶ Full text nrs. 1-2

Literatuur
¶ Erik Jacobs, ‘”Het volk zal over de constitutie beslissen”. De strijd om de publieke opinie van 1797’, in: De Achttiende Eeuw 44 (2012), p. 85-100
¶ Herman de Lange, ‘De Gemeenebestgezinde burgersociëteit te Den Haag, 1797-1798’, in: Jaarboek Die Haghe 1970, p. 42-81
¶ P. Scheltema, Het leven en de letterkundige verrigtingen van den geschiedschrijver, Mr. J. Scheltema (Amsterdam 1849), p. 36.

Rietje van Vliet