Rondborstige; doch onpartydige Aanmerkingen (1792-1793)

Titelbeschrijving
Rondborstige; doch onpartydige Aanmerkingen, op de Memoriën van den Wel. Ed. Achtb. Heere Mr. Joachim Rendorp, in zyn Wel Ed. Groot Achtbs. leven Vryheer van Marquette, Burgemeester te Amsterdam, enz. enz. enz.

Periodiciteit
De eerste aflevering (‘stukje’) verschijnt ‘heden’, aldus een advertentie in de Leydse Courant van 7 december 1792. De nrs. 1-3 vindt men genoemd in Saakes’ Naamlijst van januari 1793 (p. 273) en de nrs. 4-6 in april 1793 (p. 298). Meer stukjes lijken niet verschenen te zijn; ondanks het ontbreken van een einde aan de tekst van nr. 6.
Dit laatste is mogelijk veroorzaakt door het feit dat alle afleveringen geen werkelijk teksteinde hebben, maar tekstueel overlopen in de volgende aflevering (ook de custoden geven dat aan). Dat was ook de bedoeling van de schrijver. In alle afleveringen staat op de versozijde van de titelpagina:

NB. Het vervolg van deeze aanmerkingen is op de Pers, en zal binnen weinige dagen afgeleverd worden; zo ook vervolgens de overige stukjens, om ze dus een geheel te doen maaken, dat het werk van den Heere RENDORP in zyn gantschen beslag beoordeelt.

Kennelijk was dus nog een zevende aflevering onder de pen, die echter nooit is verschenen.
Deze Aanmerkingen zijn dus in zekere zin een periodieke verschijning, maar zijn geen periodiek in strikte zin. Het is desondanks geen werk geweest waarvan de omvang van de tekst en het aantal afleveringen op voorhand vast stond: de schrijver bleef immers tijdens het afleveren van stukjes bezig aan zijn werk.

Bibliografische beschrijving
Uitgave in octavo. Afgezien van het voorwerk bij elke aflevering (titelpagina waarop tevens de vermelding van Eerste stukje enz.; en de hierboven aangehaalde opmerking op de versozijde van de titelpagina) bevat het bestaande geheel 192 doorgenummerde bladzijden. De afleveringen beslaan ten minste 30 pagina’s en bevatten elk drie à vier brieven, uit een totaal van vijftien. De tekst van de laatst opgenomen brief loopt vaak over naar de volgende aflevering.

Boekhistorische gegeveens
Impressum: ‘Te Amsterdam, by D.M. Langeveld, 1792’. De nrs. 4-6 hebben het jaar 1793 op de titelpagina. De prijs is in alle advertenties 5½ stuiver per aflevering.
Een apart probleem vormen de advertenties in de Ommelander Courant van 18 januari 1793 en de Groninger Courant van 22 januari 1793. Daarin worden het eerste en tweede stukje ‘ineen’ aangeboden, als verkrijgbaar bij L.S. Hovingh en P. Doekema, te Groningen.

Medewerkers
De anonieme auteur merkt op p. 73 op dat men als schrijver noemt: ‘Jan Nomsz’. Bij diens biograaf Mattheij (1980) komen de Aanmerkingen niet voor.

Inhoud
Venijnige patriotse reactie op de publicatie door mr. Joachim Rendorp van diens Memorien, dienende tot opheldering van het gebeurde, gedurende den laatsten Engelschen oorlog (1792).
Rendorp (1728-1792) behoorde tot de top van de Amsterdamse bestuurders en was burgemeester in 1781, 1786, 1789-90 en 1792. Hij behoorde oorspronkelijk tot de staatsgezinde partij, maar keerde zich gaandeweg tegen de democratischer patriotten en zocht aansluiting bij de stadhouderlijke partij. Dat viel zeer verkeerd.
De auteur van de Aanmerkingen bespreekt, in de vorm van brieven aan een vriend, de Memorien pagina voor pagina en probeert Rendorps handelen in een zo slecht mogelijk daglicht te zetten. Het ontaardt in scherpslijperij. Daarbij wordt steeds de domheid van aristocraten/regenten op de korrel genomen. Zij hebben geen voeling meer met het werkelijke leven. Eén was zo stom, dat hij een schipper van de VOC vroeg of men ook ’s nachts doorvoer.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: PFL. 22088
Full text

Literatuur
¶ Th.M.M. Mattheij, Waardering en kritiek. Johannes Nomsz en de Amsterdamse schouwburg 1764-1810 (Amsterdam 1980).

André Hanou