Samen-spraeck tusschen een Rotterdammer en een Geldersman (1663-1664)

Titelbeschrijving
¶ Nr. 1: t’Samen-spraeck tusschen een Rotterdammer en een Geldersman Over d’Hollantsche gepretendeerde Vryheyt.
¶ Nr. 2: Vervolgh t’Samen-spraeck tusschen een Rotterdammer en een Geldersman Over d’Hollantsche gepretendeerde Vryheyt. Verhandelende de schrickelijkcke Gheschiedenissen van den beginne der Arminiaensche beroerten binnen de Vereenighde Nederlanden / en hoe eyndelijck / door d’algemeene Staten van den lande / en den doorluchtighsten prins Maurits stadhouder, daer tegens voorzien / en geprocedeert is: waer mede alle valsche calumnien / door ’t reliqua / en de nieuwe verresene Barneveltsche maximen, gerefuteert werden, / en te gelijck getoont; dat Barnevelt, Grotius,en hare mede-cabalisten / door competenten rechter / naer verdiensten wel / ende rechtveerdelijck / gedoodt / en gecondemneert zijn.
¶ Nr. 3: Derde deel Vervolgh t’Samen-spraeck tusschen een Rotterdammer en een Geldersman Over d’Hollantsche gepretendeerde Vryheyt. Mitsgaders andere valsche / ende pernitieuze Scribenten / specialick oock den Poeët / ende Rijmer van den Krancken-Troost voor Israel. Hier mede wort gecontinueert de schrickelicke geschiedenissen vande Armiaensche beroerten binnen de Vereenighde Nederlanden, en de met wat goet recht tegen Barnevelt, en Grotius, ende andere Landt- en Kerck-verdervers geprocedeert is.
¶ Nr. 4: Vierde-Deel Vervolgh t’Samen-spraeck tusschen een Rotterdammer en een Geldersman Over d’Hollantsche gepretendeerde Vryheyt. Continueerende de seer vervaerlijcke, ende schrickelicke geschiedenissen, Barnevelts en sijns aenhancx. / Tot confusie / en wederlegging vande seer valsche / en Lants-verderffelijcke Schrijvers / namentl: de Verdediginge van de d’Hollantsche gepretendeerde Vryheyt. Ende den Autheur des Crancken-troost voor Israel.

Periodiciteit
De datering is op grond van de impressa. Nr. 4 (‘deel’) besluit met de wens van één van de gespreksgenoten: ‘hoope UE sal met de rest korts voorts varen’. Een dergelijk vervolg is niet bekend.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen, in kwarto, zijn gepagineerd 1-80, 1-40, 1-48 en 1-40. Op p. 3 begint de gewone tekst, na een titelblok dat in ieder geval de short title bevat, met soms een toevoeging dat het een vervolg betreft. Nr. 3 echter heeft niet zo’n titelblok, maar wel een voorwoordje ‘Goedertieren leser’ (p. 2-3), waarin enig uitvaren tegen goddeloze regenten, arminanen en anti-stadhouderlijken.

Boekhistorische gegevens
Impressum nrs. 1-3: ‘s’Hertogen-bosch, Inde Stadt Wesel, voor Hardebol ondanck. Anno 1663’. Nr. 4: ‘’sHertogen-bosch, Voor Jan Korthals in ’t gecroonde Zwaert. 1664’.

Medewerkers
Blijkens de titelpagina ‘Verdedicht door H.V.V.’. Traditioneel wordt als auteur gezien: Johannes NAERANUS (1608-1679), remonstrants predikant te Oudewetering.

Inhoud
De samenspraken vinden plaats in diverse schuiten, met overstapjes. Onderwerp en richting blijken overduidelijk uit de hierboven gegeven titels. Er zijn slechts twee gespreksgenoten: de Rotterdammer en de Geldersman. De eerste heeft de rol van vrager en aangever, de tweede die van deskundige uitlegger. Opvallend is dat de tekst van de Rotterdammer in romein is gedrukt en die van de Geldersman in ‘gotisch’. Mogelijk is dit omdat deze laatste letter usance was bij bijbel en orthodoxen.

Exemplaren
STCN 831232072, STCN 831232242, STCN 831232374 en STCN 83123248X
¶ Full text deel 1 (1663)deel 2 (1663)deel 3 (1664) en deel 4 (1664)

Literatuur
¶ Sibbe Jan Visser, Samuel Naeranus (1582-1641) en Johannes Naeranus (1608-1679). Twee remonstrantse theologen op de bres voor godsdienstige verdraagzaamheid (Hilversum 2011).

André Hanou
update 17-4-2020