Samenspraak tusschen Pieter en Jan (1785)

Titelbeschrijving
De titels van de eerste en tweede aflevering luiden:
Eerste Samenspraak, Gehouden in zekere Trekschuit Tusschen Pieter voor de Vuist, en Jan Doorgrondig. Behelsende de voornaamste Levensschets. Der Oostenburgsche Verraaders en haar Familien.
Tweede Samenspraak, Gehouden in de Buykslooter Zeilschuit Tusschen Pieter voor de Vuist, Jan Doorgrondig. En Levy Salomons. Zynde het Vervolg der Levensschets. van de Oostenburgsche Verraaders en haar Familien.

Periodiciteit
Mogelijk bedoeld als maandblad: een van de hoofdpersonen zegt in de tweede samenspraak drie weken te zijn weggeweest.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen, in octavo, tellen respectievelijk 8 en 16 pagina’s. In die telling zijn de titelpagina’s opgenomen. De hoofdteksten hebben slechts als kopje: ‘Eerste [Tweede] zamenspraak’.

Boekhistorische gegevens
De titelpagina’s van beide afleveringen hebben: ‘Te Schoorl. In de Straat der Meesen’. Dit impressum verwijst naar twee figuren uit de Amsterdamse onderwereld, namelijk de uit Schoorl afkomstige Wessels en de uit Gorcum afkomstige ‘bestelder in Warm-Vlees’ Meesenaar.

Medewerkers
Stijl en inhoud van de samenspraken lijken geïnspireerd door de chroniqueur van het Amsterdamse volksleven, de broodschrijver Klaas Hoefnagel. Deze stierf echter in 1784, terwijl de verschillende besproken gebeurtenissen inderdaad in 1785 plaatsvonden.

Inhoud
Bij de aanlegplaats van het Buiksloter veer, vertrekplaats voor Noord-Holland, komen verschillende figuren uit de Amsterdamse lagere burgerij samen, wanneer zij voor hun zaken vertrekken of terugkomen. Zij bespreken het nieuws. Dat is soms politiek van aard, zoals het vervolgen van de uitgever Schuurman, het tekenen van het nationale rekest, de orangisten te Amersfoort. Maar vaker gaat het om ‘gewone’ gebeurtenissen die enig spektakel veroorzaken, zoals de luchtbol van Germain en de avonturen van politiespionnen, onder wie de broers Nolting uit Oostenburg. Dit Amsterdamse decor is rijk gestoffeerd met nachtkroegen (Scheer), speelhuizen, besteedsters, zielverkopers en joods volksleven.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: PFL.21147 en 21148
¶ Full text eerste samenspraak en tweede samenspraak

André Hanou