Samensprake tusschen Theunis Janse, en Syme Pieterse (ca. 1735)

Titelbeschrijving
Twee samensprake tusschen Theunis Janse, en Syme Pieterse, beyde katholyke borgers van Dordrecht, dit betreffende waar zy te Kerke zullen gaen.
Titelvarianten:
¶ Nr. 6: Sesde Samenspraek, tusschen Theunis Jansen, en Symen Pieterse, Of ‘er wegens het weygeren van de Bulle Unigenitus aen te neemen, reden kan zyn om by de Pastors niet te Kerke te gaen.
¶ Nr. 7: Sevende Samenspraek, tusschen Theunis Jansen, en Symen Pieterse, Of ‘er reden kan zyn, om dat de oude Cleregie haer geestelijk regt oefent en beweert, van by haer niet te Kerke te gaen.

Periodiciteit
Getuige het Goudse exemplaar zijn er minimaal 8 (ongedateerde) afleveringen verschenen. De datering is gebaseerd op het rumoer tussen rechtzinnige katholieken en twee oud-katholieke huiskerken in Dordrecht, ca. 1735.

Bibliografische beschrijving
Beide bestudeerde, gedigitaliseerde afleveringen tellen 24 pagina’s in octavo. Het titelblok bevat het volgnummer (‘Sesde Samenspraek’ enz.), de titel, en het vraagstuk dat in dit nummer centraal staat.

Boekhistorische gegevens
Er is geen impressum of colofon. Gezien de inhoud zal het blaadje in Dordrecht zijn gedrukt en uitgegeven.

Inhoud
De discussie tussen de twee Dordtenaren gaat over de gevolgen van de Unigenitus, de pauselijke bul die Clemens XI in 1713 uitvaardigde tegen het jansenisme. Niet alleen werd bijvoorbeeld de aartsbisschop van Utrecht wegens jansenistische denkbeelden geschorst, ook besloot Rome wegens het gekrakeel in Utrecht geen nieuwe bisschop meer te benoemen.
Dit leidde ertoe dat het Utrechtse kapittel in 1723 gebruikmaakte van het middeleeuwse kerkrecht: het koos een aartsbisschop die niet door Rome naar voren was geschoven, maar een bisschop wiens ideeën meer strookten met de eigen opvattingen. Rome verklaarde de wijding van deze Cornelis Steenoven echter als ongeoorloofd.
Niettemin kreeg hij de steun van een aanzienlijk aantal geestelijken in Holland en Utrecht, onder wie twee Dordtse pastoors die zich hadden aangesloten bij de Roomsch-Katholieke Kerk der Oud-Bisschoppelijke Cleresie (de latere Oud-Katholieke Kerk). In 1735 werd door een aantal rechtzinnige priesters en religieuzen een missie naar Dordrecht ondernomen. Zij plaatsten de parochianen van de twee huiskerken voor een dilemma: volgen zij hun eigen priester die voor een jansenist en dus ketter wordt aangezien, of houden zij vast aan de doctrine van Rome?

Exemplaren
STCN 406498164 (nr. 6) en STCN 35260493X (nr. 7)
¶ Gouda, Streekarchief Midden-Holland, beheerscode AC 92, Archief oud-katholieke parochie St. Jan Baptist, inv.nr. 515 (nr. 8)
¶ Full text nr. 6 en nr. 7

Rietje van Vliet