Schoonhovensche Courant (1790-1793)

Titelbeschrijving
Schoonhovensche Courant.
¶ Er verschenen ook extra edities, bijvoorbeeld als Buitengewoone Schoonhovensche Na-Courant.

Periodiciteit
Op 28 november 1789 verwierf de courantier een octrooi van de stad Schoonhoven om aldaar gedurende zes jaar een krant te drukken en te debiteren. Nr. 1 verscheen op 2 januari 1790; de laatste aflevering kwam begin mei 1793 van de pers. De krant verscheen drie maal per week, op maandag, woensdag en vrijdag.
Na de courantier meermalen te hebben gewaarschuwd, trok de magistraat op 10 mei 1793 het octrooi in. Er zouden in de krant berichten hebben gestaan ‘welke niet alleen menigmaal bevonden zyn buiten de waarheid te zyn, maar welke alleen schynen ingericht om de rust te stooren’.

Bibliografische beschrijving
De krant bevat nominaal twee pagina’s folioformaat. De tekst is in twee kolommen gedrukt met doorloop overdwars in de marge (twee maal tweekoloms opmaak).
Het titelblok heeft achtereenvolgens jaartal en afleveringsnummer, aan weerszijden van het vignet de titel, gegevens over de uitgever, dag en datum. Het titelvignet is het wapen van Schoonhoven, aan weerszijden geflankeerd door twee leeuwen als schildhouders.

Boekhistorische gegevens
Het impressum op de achterzijde luidt: ‘Te Schoonhoven door J.H. Reisig’. Ondanks  de aanvaringen met het stadsbestuur kreeg hij op 14 november 1791, aldus Ouweneel (2013), voor twee jaar vrijstelling van recognitiegelden.
In het titelblok staat als distributeur vermeld: ‘Wordt uitgegeven, te Amsterdam, by M. Schooneveld, in de Beursstraat’. Ouweneel (2013) noemt als Schoonhovense verkooppunten het ‘Postcomptoir in ’t Coffyhuijs’ en de herberg van Bastiaan de Vos.

Medewerkers
De courantier was de voormalige Amsterdamse suikerbakker en patriot Jan Hendrik REISIG (1749-1794). Deze sentimentele dichter en Milton-vertaler is met name interessant om zijn familiebetrekkingen. Zo was hij vriend en zwager van de latere politicus Jacob Kantelaar, maar ook aangetrouwd familielid van Joan van Woensel, luitenant ter zee (hun echtgenotes waren zussen).
Dankzij deze laatste verwantschap was Reisig een goede bekende van de arts, wereldreiziger en schrijver Pieter VAN WOENSEL (1747-1808). Nadat deze in 1789 in de Republiek was teruggekeerd, heeft hij op zijn minst één artikel geschreven voor de Schoonhovensche Courant. Hierin nam Van Woensel het op voor zijn vriend Van Kinsbergen tegen de beschuldiging in de Times en de Courier du Bas-Rhin, dat deze als admiraal samen met zijn Engelse collega in augustus 1790 uit lafheid opdracht had gegeven hun gezamenlijke eskaders niet te doen uitvaren tegen de Spanjaarden, naar aanleiding van de door Spanje betwiste Engelse souvereiniteit over Vancouver Island.

Inhoud
Patriots nieuwsblad.
De berichtgeving is pro-Frans en getuigt van democratische gezindheid van de auteurs. Dit leidde tot diverse aanvaringen met de stedelijke magistraat die, aldus Ouweneel (2013), het een blad vond vol ‘ongemesureerde reflectien en ingewikkelde comparatien’. De burgemeesters hebben Reisig herhaaldelijk bij zich ontboden wegens zijn kritische publicaties over bevriende buitenlandse mogendheden en prinsgezinde regenten als de Amsterdamse oud-burgemeester Hendrik Daniëlsz Hooft.
De Buitengewoone Schoonhovensche Na-courant van 30 juni 1791 heeft betrekking op de vergeefse vlucht van Lodewijk XVI en Marie Antoinette en hun gevangenneming in Varennes. Zij werden bij hun vluchtpoging geholpen door generaal de Bouillé, die nadien werd beschouwd als verrader. Ook over zijn gevangenneming en dood wordt in de krant bericht.

Exemplaren
De krant is zeer beperkt bewaard gebleven:
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1600 A 14 (4 nrs.)
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Studies (IISG): PM 4555 (7 nrs.) en AB E 3984 s (1 nr.)
¶ Full text nr. 100 (20 augustus 1790)

Bronnen
¶ Gouda, Streekarchief Midden-Holland: toegang 1011, Archief van de stad Schoonhoven, 1271-1813
Nieuwe verzameling van placaaten, resolutien en andere authentyke stukken, deel 2 (Kampen 1794), p. 200-201.

Literatuur
¶ Leen Ouweneel, ‘De Schoonhovensche Courant eind 18e eeuw’, in: Historische Encyclopedie Krimpenerwaard 37 (2013) p. 73-89
¶ R.B. Prud’homme van Reine, Jan Hendrik van Kinsbergen 1735-1819. Admiraal en filantroop (Amsterdam 1990), p. 287.

Rietje van Vliet
update 19-2-2020