Smakelyk Mengelmoes (1769-1771)

Titelbeschrijving
Smakelyk Mengelmoes. Zijnde een Verzaameling van weetenswaardige Gebeurtenissen, stichtelijke en t’effens vermaakelijke Redeneeringen, geestige Invallen, leerzaame Boerteryen, uitmuntende Dichtstukjes, enz.

Periodiciteit
Voor het eerste stukje wordt geadverteerd in de Leeuwarder Courant van 5 augustus 1769. De overige aangetroffen advertenties in deze krant – 30 september 1769 voor nr. 2, 27 april 1771 voor nr. 5 en 13 juli 1771 voor nr. 6 – wijzen erop dat de frequentie ongeveer één keer per twee maanden moet zijn geweest. Vermoedelijk was het tijdschrift hiermee compleet.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen bevatten 40 pagina’s in octavo.

Boekhistorische gegevens
Gedrukt bij A. Jeltema te Leeuwarden. Verder noemt de advertentie in de Leeuwarder Courant van 5 augustus 1769 de volgende verkoopadressen, waaruit blijkt dat het blad alleen in Friesland te koop was:

te Bolsward by Kramer; Franeker Ippinga, Lomars en Draaisma; Sneek Zeilstra; Dockum Schuil en Dykstra; Harlingen Klaas Zweerus; en te Workum by Olingius.

De prijs was 3 stuivers.

Medewerkers
Wumkes stelt in het NNBW dat het heel wel mogelijk is dat de drukker-uitgever Anne Jeltema ook de schrijver was van Smakelijk Mengelmoes. JELTEMA (1727-1804) werkte aanvankelijk bij de Leeuwarder drukker Ferwerda, maar verwierf nadien ook zelf een drukkerij. Hij stelde zijn pers vooral in dienst van het politiek pamflet en van boekjes die betrekking hadden op lokale gebeurtenissen. Hij ontwikkelde zich tot oranjegezind dichter; ‘een aardige verzenmaker’, oordeelt Wumkes.
Als Jeltema inderdaad als schrijver bij het blad betrokken was, dan tekende hij niet voor alle vertogen. De nrs. 5 en 6 zijn (deels) vertalingen uit het Engels van de hand van ene J.T.F. en J.O.

Inhoud
De afleveringen ‘stukjes’ bestaan uit meerdere vertogen. De inhoud ervan is tot lering en vermaak; de aandacht voor jezuïeten in de eerste aflevering is opmerkelijk.
De advertenties geven het volgende prijs over de vertogen. Die variëren van ‘Buitenspoorigheid der Dronkenschap, of Beschryving van een Dronken Gezelschap, ten huize van een’ Heer van den eersten rang’, ‘Mislukte list van eene Koppelaarster, of Hoerewaardin’ en ‘De Jesuiten by Dwaalsterren vergeleken’ (nr. 1) tot ‘De Deugdzaame Minnaar, of de zegepraalende moedigheid’ en ‘De Lafhartige Minnaar, of de ontrouwe Voogd’ (nr. 2). Nr. 5 bevat bijvoorbeeld ‘Een Project, om een Capitaal Werk, bestaande in 96 Boekdelen in Folio, uit te geven, tot nut van het geheele Menschdom’. Nr. 6 bevat onder meer Marmontels Verhandeling over de Glorie.

Exemplaren
¶ Leeuwarden, Historisch Centrum: A 479

Literatuur
¶ G.A. Wumkes, ‘lemma Anne Jeltema’, in: NNBW deel 6, p. 859-860.

Rietje van Vliet