Staat- Geschied- Huishoud- en Letterkundige Gedenkschriften (1780-1781)

Titelbeschrijving
Staat- Geschied- Huishoud- en Letterkundige Gedenkschriften voor het jaar 1780 [1781].

Periodiciteit
Maandblad, verschenen in telkens twaalf afleveringen, in de jaren 1780 en 1781. Nr. 12 van 1781 is mogelijk pas begin januari 1782 verschenen, gezien een advertentie voor dat nummer in de Leydse Courant van 2 januari 1782 (‘Heden’ wordt uitgegeven…).

Bibliografische beschrijving
De afleveringen, in octavo, zijn verzameld in twee delen.
Deel 1 heeft II + 508 + 272 doorgenummerde pagina’s, met een ongepagineerde ‘Bladwyzer der voornaamste zaaken’.
Deel 2 (1781) is gepagineerd 1-912, waaraan, ongepagineerd, opnieuw is toegevoegd een ‘Bladwyzer’. Nr. 1 is wat merkwaardig gepagineerd: I-XI, waarna 12-64 volgt. In de Latijnse paginering zijn opgenomen de titelpagina en een voorbericht, waarin staat dat het tijdschrift gelukt is, met opgave van geïntendeerde veranderingen. Dat alles betekent in dit geval waarschijnlijk dat dit voorbericht niet later toegevoegd is, maar dat de eerste aflevering bij verschijnen intentioneel met p. 12 begonnen is. Wel moeten bij de latere afleveringen de titelbladen weggesneden zijn: zo begint nr. 2 met pagina 67, terwijl de eerste op p. 64 eindigt.
De afleveringen zoals nu te lezen beginnen met een titelblok ‘Letterkundige gedenkschriften voor het jaar [1780, 1781] waarna, behoudens de eerste aflevering, een aanduiding als ‘tweede stuk’ volgt.
Evenwel moet de dubbele paginering van deel 1 hieruit verklaard worden dat men de bedoeling heeft gehad dit deel in twee kleinere delen te splitsen. De pagina’s 1-508 bevatten namelijk de nrs. 1-8, terwijl men daarna een titelpagina vindt met de aanduiding ‘Tweede stuk’, waarna de nrs. 9-12 volgen. Hier wordt dus ‘stuk’ gebruikt voor een groter onderdeel van een jaardeel.

Boekhistorische gegevens
Titelpagina’s: ‘Te Amsterdam, By M. Schalekamp, 1780 [1781]’. Een advertentie in de Leeuwarder Courant van 5 april 1780 meldt dat het blad ook is te bekomen ‘mede in de meeste Boekwinkels in Vriesland’. De prijs van de afleveringen was 8 stuivers, blijkens diverse advertenties in de Leydse Courant van 1781.

Inhoud
Zowel het prospectus als het voorbericht in de allereerste aflevering melden dat dit nieuwe ‘maandboekje’ een geheel nieuwe opzet heeft, en ‘in eenen gansch andere vorm gegooten, dan die geen welken wy tot nog toe bezitten’:

Het Plan dat wy ons voorgesteld hebben, is ten eersten, in deeze gedenkschriften te verzamelen alle Acten, Memoriën, Resolutiën, Relaazen, Brieven en andere stukken, tot de Geschiedenis behoorende, welke duidelyke merktekenen van egtheid draagen; ten waare dezelve al te wydloopig mogten zyn; zullende wy alsdan ons vergenoegen moeten, met een zaakelyk extract daar uit medetedeelen. Alles wat wy van deezen aart in uit- en inlandsche Nieuwspapieren aantreffen, of ’t welk men ons in ’t byzonder zal willen mededeelen, zullen wy in dit werk plaatzen.

Deze opzet laat zien dat contemporaine geschiedenis de grootste aandacht had. Dit wordt bevestigd door het voorbeeld van de opbouw van de eerste aflevering. Na de historische documentatie (p. 1-57) vindt men betrekkelijk weinig informatie op andere terreinen. Deze worden behandeld onder de kopjes ‘Oeconomische zaaken’ (p. 57-58), ‘Byzonderheden’ (p. 58-59; het gaat hier doorgaans om de aantal geboorten en sterfgevallen), ‘Ongelukken’ (p. 59-60; doorgaans stormen, aardbevingen en dergelijke), ‘Letterkundige berigten’ (p. 60-61; veel nieuws uit genootschappen), ‘Nieuwe boeken en geschriften’ (p. 61-62; over het winkelassortiment van Schalekamp), ‘Verandering van regering in verscheiden steden’ (p. 62-63), ‘Nederlandsche bevorderingen en aanstellingen’ (p. 63-64). ‘Sterfgevallen’ (p. 64) en ‘Inhoud van het eerste stuk’ (p. 64).
Het voorbericht bij deel 2 meldt dat men de historische stukken ietwat meer in verband zal plaatsen, in plaats van louter af te drukken. Ten gunste van genoemde documentatie is verminderd:

het melden der Programmata’s van geleerde Genootschappen, Nutte Uitvindingen, Nieuwe Boeken en Geschriften, Nederlandsche Aanstellingen, Bevorderingen en Sterfgevallen, als mede de voorvallende Byzonderheden en Ongelukken.

Dit voorbericht eindigt met een lange uitval naar Groot-Brittannië; het zou Amerika en de rest van de wereld verdrukken (de sfeer is reeds ietwat patriots).

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: OG 63-257/258; KVB CAHAIS 1780-1786:9 (prospectus)
¶ Full text deel 1 en deel 2

André Hanou