Tooneel der Vaderlandsche Geschiedenissen (1788)

Titelbeschrijving
Tooneel der Vaderlandsche Geschiedenissen.

Periodiciteit
Het blad verscheen een maal per week op maandag. Er zijn 17 afleveringen bekend, verschenen vanaf januari 1788 tot en met 5 mei 1788. Er verscheen geen aflevering op 18 februari; de daarop volgende aflevering, nr. 7, heeft wat meer pagina’s dan normaal.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen bevatten doorgaans 16 pagina’s in octavo. Elke aflevering begint met de titel, waarna nummering en datum. Het totaal bevat 288 pagina’s. Er is geen apart titelblad.
In de Universiteitsbibliotheek Leiden vindt men nog een 20 bladzijden in octavo beslaande Bylaagen tot het Toneel der Vaderlandsche Geschiedenissen op het Iste deel. Hierin zijn vier belangrijke teksten en staatsdocumenten afgedrukt.

Boekhistorische gegevens
Het colofon achter nr. 1 luidt: ‘Dit blad word alle weeken en wel des Maandags by D.M. Langeveld te Amsterdam gedrukt, en uitgegeeven; te Alkmaar by Dischler en verder alom, a 2 Stuivers’. De latere colofons vermelden alleen Langeveld.
In het prospectus (4 pagina’s in octavo), Bericht van een geheel nieuw weekblad, onder den tytel van Tooneel der Vaderlandsche Geschiedenissen, te Amsterdam, by D.M. Langeveld, worden, naast Langeveld, als verkopers mede opgegeven: Disler (Alkmaar), wed. van Brussel en J. Tetmans (Haarlem), Van Drecht (Den Haag), De Groot (Delft), Van der Dries (Rotterdam), Vermande (Hoorn), Quackelsteyn (Zaandam), ‘en verder alöm’. Op p. 1 wordt gezegd dat maandags elke week bij Langeveld ‘een heel vel Druk’ zal uitkomen.
Op p. 1-4 vindt men een door ‘Republikain’ ondertekend stuk, ‘De schryver aan ’t publyk’. Hij zegt dat de gunstige bijval voor zijn vorige weekblad hem noopt, nu de partijzucht gebannen is, wekelijks een nieuw blad te bezorgen. Dat zal de gewichtigste gebeurtenissen in de Nederlanden sinds de troonafstand van Karel V behandelen; om zo ‘aan te toonen, hoe menigwerven Gods machtigen arm, dit Land, als uit de kaken des verderfs heeft opgeheven’. Tevens kan men hierin lezen ‘by wyze van Advertentien, de byzonderste tydingen van het voorgevallene in Europa’. Na elk jaar zal een boekdeel met alfabetisch register verzorgd worden. De auteur zoekt nog correspondenten.

Inhoud
De afleveringen bestaan alle uit twee delen. In het eerste gedeelte wordt een vervolggeschiedenis gegeven van de ‘omwenteling’ van 1566: de overdracht van de macht door Karel V aan Filip II, en de daarmee samenhangende volgende ontwikkelingen in de Nederlanden. In de laatste bekende aflevering is de schrijver nog niet veel verder gekomen met zijn opzet. De gekozen invalshoek is duidelijk gereformeerd en orangistisch.
In het tweede gedeelte, soms ‘Nieuwstydingen’ genoemd, wordt in de beginperiode nieuws uit geheel Europa gegeven. Geleidelijk beperkt dat zich tot nieuws uit Nederland, waarbij dat nieuws echter gaandeweg versmalt tot berichten over magistraatsveranderingen en wetsverzettingen, vooral in die steden die voorheen een duidelijk patriotse signatuur hadden.
We hebben hier te maken met weinig creatieve en duidelijk vorm van partijdige journalistiek. Een enkele keer wordt het nieuws onderbroken met beschouwinkjes over een land of over het ‘karakter’ van het een of ander; zonder talent.

Exemplaar
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: PAMFLT 1788
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: KVB PPA 596:8 (prospectus)
Full text

André Hanou