Twee-en-Vyftig Samenspraken (1753)

Titelbeschrijving
Twee-en-Vyftig Samenspraken, gehouden tusschen ’t Hollandse Neefje, en het Zeelandse Nigje.
¶ Titel afleveringen: Eerste [daarna: Tweede, enzovoorts] Saamenspraake, tusschen ’t Hollandse Neefje, en het Zeelandse Nigje. Over de merkwaardigste Tyds-gevallen door geheel Europa.
¶ De subtitel vervalt later soms, of wordt vervangen door een onderwerps-subtitel, zoals: Zy verhaalen de eerste grondbeginzels, van een regte koophandel.

Periodiciteit
De auteur van dit maandags weekblad zegt aan het einde van de eerste jaargang (p. 405) nog een verder deel te willen publiceren en op straat te verspreiden op de manier van couranten (omdat de omlopers door zekere drukwinkel het ‘roepen’ verboden was). Van dit deel is echter niets bekend.

Bibliografische beschrijving
Het blad (in octavo) bevat een voorwerk van VIII, en daarna opnieuw VIII (namelijk de nummering van nr. 1) plus 408 doorgepagineerde bladzijden (= nr. 2-52).
Het voorwerk bevat de titelpagina; een ‘Bekentmaking’ dat de samenspraken nu compleet zijn; een opdracht ‘Aan de laag Gebooren mevrouwe Ladunkentheid, Gemalinne van den Heere Ledigheid’ door ‘d’Orangie-Schryver’; en een ‘Voor-Reeden’ waarin de auteur zich vooral richt tot de Amsterdamse bevolking.
De afleveringen bevatten elk 8 bladzijden.
Op p. 64 wordt gemeld dat nr. 1 herdrukt is, zodat de liefhebbers het geheel weer compleet kunnen krijgen. Voor hen worden ook enkele complete exemplaren ‘op Schryf-papier’ gedrukt.

Boekhistorische gegevens
Impressum: ‘t’Amsterdam, By Hendrikus Reynders, Boekdrukker en Boekverkooper in de korte Tuynstraat, by de Angelierstraat’. Reynders figureert tevens, als enige, in de colofons na elke aflevering.
Prijs per deel: 17 stuivers (volgens de ‘Bekentmaking’).

Medewerkers
De auteur tekent met ‘H.G.’ (p. 408). Mogelijk is dat de reden dat de NCC het blad toeschrijft aan ene ‘H. Grettinga’. Van hem is echter slechts een enkele tekst rond 1698 bekend. Is H.G. de orangist Henry Grantham van wie in 1750 een geschrift werd verboden (zie Ton Jongenelen, Van smaad tot erger, 1998, nr. 23)?
Bostoen (2014) schrijft het tijdschrift toe aan Henricus (Henric) GOCKINGA (1718-1772). Gockinga studeerde sinds 1740 theologie in Leiden. In 1742 werd hij als predikant beroepen in Wilnis, waar hij tot zijn dood voorging. Zijn leven lang was hij een verwoed verzamelaar van incunabelen. De toeschrijving is gebaseerd op de eerste aflevering van de Twee-en-Vyftig Samenspraken, waarin de auteur zegt al tien jaar bezig geweest te zijn met het schrijven van respectievelijk de ‘Mercuur’, ‘’t ‘Verwarde Kluwetje’ (dit is de subtitel van het blad bekend als Arlequin Alchimist, uit 1742), de ‘Ledigganger’ (een blad uit 1748) en de ‘Patriot’.
Hoewel deze tijdschriften van één en dezelfde auteur kunnen zijn, blijft de toeschrijving aan Gockinga twijfelachtig. Van Vliet (2018) wijst erop dat de serieuze predikant die Gockinga feitelijk is, moeilijk te rijmen is met een blaadje als de Twee-en-Vyftig Samenspraken. In zijn latere werk profileert hij zich nauwelijks als een beroepsschrijver voor de grote massa en ook uit hij nergens zijn grote bewondering uit voor Jan van Gijzen en diens mercuren (p. 405), zoals de auteur dat zegt te doen.

Inhoud
Het blad behandelt in de vorm van samenspraken het belangrijkste nieuws uit Europa. Daarbij wordt het eigen land niet geheel overgeslagen. Steeds is de belangrijkste vraag: wat betekenen alle ontwikkelingen voor de toekomst van het Huis van Oranje? En dus voor het gereformeerde vaderland? Om die reden wordt relatief veel aandacht gegeven aan Engeland en aan het als ‘verwant’ geziene koningshuis aldaar. De Samenspraken zijn in wezen een politiek oranje-blad, gericht op de oranje-aanhang uit de lagere klassen.
Neefje en Nigje bespreken de gebeurtenissen. Neefje, de Hollander, heeft daarbij een wat meer uitleggende en voorlichtende taak toegewezen gekregen; maar Nigje is, als Zeeuwse, zonder enig voorbehoud een pure Oranje-fan. De gesprekken zijn doorspekt met verhalen uit de klassieken en uit het Oude Testament; terwijl gedichten niet zeldzaam zijn.

Exemplaren
STCN 298442485
¶ Full text nrs. 1-52

Literatuur
¶ Rietje van Vliet, ‘”Myne boeken zyn weinig, hebbende niet meer, dan 4 kassen vol”. Henricus Gockinga (1718-1772), de onbekende vertaler van Meermans Uitvinding der boekdrukkunst‘, in: Jaarboek van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen 2018
¶ Karel Bostoen, ‘Een fan van drie Willems. De Arlequin Alchimist (1742) van Henricus Gockinga’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 37/2 (2014), 161-174

André Hanou
update 10-5-2020