Tys en Gys (1742)

Titelbeschrijving
Tys en Gys of eerste Saamen-Spraak tussen de selve over een byzonder Courant-Nieuws: in rym en onrym t’saamen gestelt.

Periodiciteit
In de voorrede van deze tekst zegt de maker dat hij bij gebleken succes meer ‘in ’t vervolg net zulke berigtjes voor den dag [zal] koomen’. Er lijken echter niet meer samenspraken te zijn verschenen. De poging tot een blad te komen als Louw en Krelis is vermoedelijk mislukt.

Bibliografische beschrijving
De samenspraak bevat IV + 50 bladzijden in octavo. In het voorwerk bevindt zich een ‘Voorreeden aan Den Leeser, door de Samen-Spraak Maaker’.

Boekhistorische gegevens
De titelpagina meldt: ‘Gedrukt voor den Autheur. En zyn te bekoomen te ’s Bosch by H. Van Irhoven, en in de voornaamste Steeden by de Boek-Verkoopers. 1742’.

Medewerkers
De A.S. die op de titelpagina als auteur wordt aangewezen, wordt door Van Doorninck met enige aarzeling gelijkgesteld aan de Adriaan SAM, die in 1744 te Den Bosch Een brief van Jan aan Trijn publiceerde. Van deze is verder niets bekend.

Inhoud
Deze tekst is nogal onsamenhangend. Het is een poging twee niet zeer snuggere figuren commentaar te laten geven op het nieuws.
Dat begint met een bericht in de Amsterdamsche Courant van 6 maart 1742 over een Italiaanse kapucijn, die in februari de koning van Napels te kennen had gegeven dat zijn vrouw geen zoon zou baren indien hij niet de Joden uit zijn koninkrijk zou verwijderen. Dit leidt tot lange uiteenzettingen over Joden en hun geschiedenis (hadden zij van doen met de dood van Christus?). De discussies worden vaak gevoerd aan de hand van oudere bronnen, die dikwijls in ‘gotisch’ zijn weergegeven: volksboeken, de Geest van Jan Tamboer.
Er komt echter ook ander Europees nieuws aan de orde, met inlassen over van alles en nog wat; bijvoorbeeld over de chiliast Johannes Rothe, de betekenis van kometen, toestanden in Den Bosch enzovoorts.
Aangezien de auteur in de voorrede zegt de bedoeling te hebben het de lezer aangenaam te maken met veel gebraden peertjes en Bossche knollen, lijkt deze poging een hutspot op te dissen naar het model van een satirische mercurius, nogal mislukt.

Exemplaren
STCN 157604624
Full text

Literatuur
¶ J.L. van Doorninck, Vermomde en naamlooze schrijvers opgespoord op het gebied der Nederlandsche en Vlaamsche letteren, deel 1 (Leiden 1883), p. 36.

André Hanou