Verhandelingen en Waarneemingen, ter bevordering der Genees- Heel- Verlos- en Scheikunde (1801-1804)

Titelbeschrijving
Verhandelingen en Waarneemingen, ter bevordering der Genees- Heel- Verlos- en Scheikunde, uitgegeeven door H.A. Bake, med. doct. R. de Kruyff, med. doct. en J. Logger, stads-heelmeester. Te Leyden.

Periodiciteit
In juni 1801 wordt nr. 1 van het tijdschrift genoemd in Saakes’ Naamlijst, met daarbij het voornemen van de uitgevers om iedere drie maanden een aflevering te doen verschijnen (p. 238). In totaal verschenen er echter, verspreid over jaren 1801 tot en met 1804 zes afleveringen, die gebundeld werden in twee delen.
In oktober 1804 was de laatste aflevering uitgekomen, aldus Saakes, waarmee het werk compleet was (p. 78). Ook in de Leydse Courant van 10 oktober 1804 werd geadverteerd voor het ‘laatste Stuk’.
De titelpagina’s van de twee delen hebben zelf als jaartal 1803 resp. 1804.

Bibliografische beschrijving
In groot octavo. De afleveringen van deel 1 tellen elk 144 pagina’s; die van deel 2 zijn 110, 138 resp. 234 pagina’s groot.

Boekhistorische gegevens
Titelpagina: ‘Te Leyden, bij A. en J. Honkoop’.
De prijs per aflevering varieerde. Uit Saakes’ Naamlijst blijkt dat het blad nominaal ƒ 1 kostte, maar dat nr. 1 van deel 2 slechts 15 stuivers moest opbrengen (mei 1803, p. 418) en nr. 3 van deel 2 ƒ 1:12 (oktober 1804, p. 78). Bij de laatste vermelding werd ook de prijs voor de twee delen samen gegeven: ƒ 6:7.

Medewerkers
De redactie bestond blijkens de titelpagina uit drie Leidse geneeskundigen. In de ‘Voorrede’ vragen zij de lezers eigen bijdragen toe te sturen.
Hermannus Adrianus BAKE (1754-1805) was stadsvroedmeester en werd in 1804 aangesteld tot commissaris voor de Geneeskundige Staatsregeling bij het departement van Binnenlandsche Zaken. Roeland de KRUYFF (1752-1831) was heelmeester en curator van het Nosocomium Clinicum in het Cecilia Gasthuis. Jacobus LOGGER (1759-1841) was stadsheelmeester en zou later aangesteld worden als consulterend chirurgijn van koning Willem I.

Inhoud
In de ‘Voorrede’ melden de redacteuren dat er niet alleen oorspronkelijke bijdragen (artikelen en waarnemingen) van Nederlandse geleerden in zouden staan. Wat kon de lezer nog meer verwachten? In ieder geval geen besluiten van het Agentschap der Nationale Opvoeding. Geen geboorte-, trouw- of sterftelijsten. Geen signaleringen van nieuw verschenen Nederlandse boeken. Geen uittreksels uit buitenlandse verhandelingen, maar wel in extenso vertalingen van deze verhandelingen. En ook een lijst titels van sinds 1800 uitgekomen buitenlandse boeken op het gebied van genees-, heel-, verlos- en scheikunde.
Onderwerpen zijn onder andere: galvanismus, geestverschijningen door ziekte, inenting met koepokken, verlossing van tweelingen, tering, trommelvlies, ‘wanschapene kinderhoofden’, het gebruik van opium bij pasgeboren kinderen, fosforzuur als geneesmiddel, middel tegen kiespijn, gevolgen van uithongeren. Delprat (p. 104) oordeelt weinig positief over het werk: het belang van de Verhandelingen en Waarneemingen is gelegen in het feit dat men er voor het eerst in een Nederlands werk leest over inenting met koepokken.
De recensent van de Vaderlandsche Letter-Oefeningen was gematigd positief over het blad, zo blijkt tussen de regels door uit de jaargangen 1801 (p. 304-309, 350-356), 1802 (p. 362-364), 1803 (p. 20-22 en 201-202).

Relatie tot andere periodieken
Nadrukkelijk stelt de redactie in de Voorrede dat zij niet concurreerde met het Geneeskundig Magazijn (1801-1815) van Van Stipriaan Luïscius, ook al werden dezelfde doelen nagestreefd. Toch moesten de Verhandelingen en Waarneemingen van Bake c.s. het onderspit delven. Het is niet toevallig dat het einde van dit blad in 1804 samenviel met de overname van het Geneeskundig Magazijn door de gebroeders Honkoop.

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: UBM Y 3258 : 1-2
¶ Full text deel 1 en deel 2

Literatuur
¶ C.C. Delprat, Geschiedenis van de Nederlandsche geneeskundige tijdschriften van 1680 tot 1857 (Amsterdam 1927), p. 101-104.

Rietje van Vliet