Vlaemschen Mercurius (1691)

Titelbeschrijving
Den Vlaemschen Mercurius ofte Opregte Yperse Woensdaegse Postydinge.

Periodiciteit
De titel suggereert dat we hier te maken hebben met een periodiek – vandaar opname in de ENT – maar de inhoud wijst erop dat deze Vlaemschen Mercurius een eenmalige uitgave is.
Op p. [10] wordt gesproken over een gebeurtenis in 1690. De catalogus van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek noemt 1691 als verschijningsjaar.

Bibliografische beschrijving
Het pamflet bevat 16 ongenummerde pagina’s in octavo.

Boekhistorische gegevens
Fictief impressum: ‘Tot Yperen, Gedrukt voor Jacob de Vale’.

Inhoud
Spotkrantje, vernoemd naar de stad waar Cornelis Jansenius in 1635-1638 bisschop was. Jansenius is de grondlegger van het jansenisme, met zijn strenge ascetische wereldverwerping en afwijzing van de pauselijke onfeilbaarheid. Het jansenisme werd door de jezuïeten als ketterij fel bestreden. De beweging kreeg in de Zuidelijke Nederlanden veel aanhang.
De schrijver heeft het gemunt op de klerikale jansenistische kringen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. De berichtjes hebben betrekking op jansenistische beroemdheden uit het einde van de zeventiende eeuw. Sommige bevatten grappige anekdotes met woordspelingen zoals Doedijns die ook maakte in zijn Haegse Mercurius (1797-1799). Een voorbeeld is te vinden op p. [4], waar gerefereerd wordt aan het Beleg van Wenen in 1683. De Turken werden toen verdreven, ondanks hun elitetroepen met Janitsaren:

Weenen den 3 October. De Jansenisten sijn waerlijk te beweenen, om datse tot weenen niet en kunnen komen, waer van se belet worden door laetdunkentheyd en hardneckigheyd: men heeft een groote mennigte van Janseniste boekjes en pasquille den donauw afgescheept naer ongarye, om aldaer aen de soldate uytgedeelt te worden, om deselve voor proppen te gebruiken: om te probeeren of de leer der Jansenisten magtig is de Jansenisters op de vlugt te dryve.

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: OTM-depot OTM: Pfl. M d 23b
¶ Full text 

Rietje van Vliet