Titelbeschrijving
Den Vlaemschen Mercurius,
Periodiciteit
Geïntendeerd maandblad. Hiervoor werd op 15 mei 1780 door J.B. ’t Kindt octrooi aangevraagd bij de autoriteiten van de Oostenrijkse Nederlanden, namens de Gentse drukker-boekhandelaar C.J. Fernand. Het verzoek ging vergezeld met een omschrijving, die mogelijk tevens diende als prospectus, van doel en inhoud. Er wordt de hoop uitgesproken op 15 juni te verschijnen.
Het is de vraag of hier 1780 of 1781 is bedoeld. Het verzoek werd na ingewonnen advies van de ‘Conseil de Flandre’ geweigerd door de ‘Conseil privé’, op 7 september 1780. Men was bang dat het blad te zeer zou concurreren met twee andere, reeds bestaande bladen, waaronder de Vlaemsche Indicateur. De uitgevers daarvan hadden hun zorg uitgesproken over de nieuwe concurrent. De kwestie wordt besproken en gedocumenteerd door Luc Dhondt (1981).
Bibliografische beschrijving
Het was de bedoeling dat de grootte van elke aflevering een honderdtal bladzijden zou zijn. Fernand zegt te willen beginnen wanneer hij tenminste 300 intekenaars heeft. Het verzoek noemt vijftien verkopers in het gehele Vlaamse taalgebied, daarnaast Laurenz (Duinkerke), en in Zeeland Gillissen en zoon (Middelburg) en De Bruyn (Vlissingen).
Boekhistorische gegevens
Te Gent, bij C.J. Fernand.
Medewerkers
Initiatiefnemer Charles-Jacques FERNAND (1753-1827) behoorde in Gent tot de verlicht-jozefistische kringen. Zijn fonds bestaat vooral uit teksten van Jozef DE WOLF (1748-?), een radicaal-verlicht schrijver. Dhondt (1981) meent dat deze de voornaamste tekstleverancier zou moeten zijn. Smeyers (1988) acht het echter ‘een loutere gissing’ dat De Wolf er iets mee te maken zou hebben. Dhondt noemt verder als mogelijke medewerker: Jean-Baptiste ROMMEL. Deze werkte voor Fernand als vertaler uit het Frans.
Inhoud
Enkele passages over doel en inhoud van het verzoek wijzen erop dat dit blad, gezien de algehele omstandigheden in de Zuidelijke Nederlanden, een zeer vooruitstrevende geest moest ademen:
Dit werk […] sal vervatten eene algemeyne beschryving van alle de voorvallen wonderheden etc van het beghin der wereld tot dezen tyd De levens der pausen Keysers Koningen Philosophen vermaerde schilders etc een historische verhandelynghe van den a b c van de Mannen ende vrauwen die hunnen naem onsterffelyck hebben gemaekt door hunne talenten, deugden, volmaektheden, dwaelinghen etc ende alles van het beghin der wereld tot den dag van heden ook en sal men niet naerlaten van ider deelcken delckers mede te deelen eene reeks aengenaeme gebeurtenisen anecdoten mengeldigten op verscheyde stoffen de afschetsynghe van de Nieuste theaterstukken ende meer andere fraeyigheden. […] Dit werk sal de liefhebbers ontknoopen wat men eertyds aen de goden heeft toegeeygent en wat voor dwaelyngen de bygeloovigheyd heeft veroorsaekt. Men sal de natuerelycke sinverklaeringe geven sonder duyster of dobbelsinige denkbeelden. […] Het sal een ligt opwekken om de nagt belommerde oudtheden om de oogen te openen aen ontelbaere gewigtige […] voorvallen die de weetgierige en vrugtsoekende geesten sullen verwonderen […]. Naer het aensien der pligten van de gemeynschap sal den geest verlieven door in waerheyd af te schilderen den aerdt het gedrag ende godtsdiensten van alle de volkeren […] om naer het overweghen van iders oordeel in het besonder in dit leerstuk te volherden ofte wyser en voorsigter in eene rypere kennisse syn voordeel daer uyt te trekken en de schets van verscheyde leerstukken als de middelen aenbieden om den geest te verryken aengesien uyt den verscheyden aert en gesintheyd eene geduurige leeringe voortkomt.
Exemplaren
Geen exemplaar geraadpleegd.
Literatuur
¶ J. Smeyers, Jozef de Wolf en zijn gevecht met ‘Den geest der reden’ (Brussel [1988]), p. 28
¶ L. Dhondt, ‘Les lumières pour le peuple: le “Vlaemschen Mercurius” de 1780’, in: Lias 8 (1981) p. 125-144.
André Hanou
