Vriend der Behoeftigen (1799-1800)

Titelbeschrijving
De Vriend der Behoeftigen, of eenvoudig Onderwys naar de Gereformeerde Christelyke Leere.

Periodiciteit
Het periodiek verscheen éénmaal per week. Er hebben twee jaargangen bestaan; slechts van deel 2 is de inhoud bekend. Dit laatste deel bevat de nrs. 53-104 (4 januari 1800 t/m 26 december 1800).

Bibliografische beschrijving
Elke aflevering bevat 8 pagina’s in octavo. De elementen van het begin zijn altijd: korte titel; het motto ‘En den armen wordt het euangelium verkondigd. JESUS.’; een nummer- en een datumaanduiding.
De afleveringen zelf zijn doorgepagineerd van 1 t/m 408.
Er is een voorkatern van 8 pagina’s, bestaande uit de titelpagina, een approbatie van de classis Den Haag, een inhoudsopgave en ‘De weg der zaligheid’.

Boekhistorische gegevens
Saakes’ Naamlijst deel 3 (1799) kondigt het eerste nummer aan voor 1 stuiver per aflevering: ‘Een Weekblad ter bevordering van kennis en beoefening van de zuivere Christelijke Waarheid, zoo als dezelve in Gods Woord en in de Gereformeerde Kerk geleerd wordt’ (p. 30).
De titelpagina van deel 2 meldt: ‘Gedrukt bij H.C. Susan, op de Gevoldegracht in ’s Hage 1800’. Blijkens opgave bij Saakes is ook het eerste deel bij Susan gedrukt. Dit deel werd te koop aangeboden voor ƒ 2:12 (p. 94).
Het debiet was groot, aldus de Groninger Courant van 30 juli 1799: in Holland zouden van elke aflevering enkele honderden exemplaren worden verkocht. De prijs per aflevering lag in Groningen, bij Joh. Groenenbergh Hz., met 1 stuiver en 2 duiten hoger dan in Holland.

Medewerkers
Saakes meldt in zijn Naamlijst van februari 1801 (p. 205) dat Johannes VAN GOGH de auteur is geweest van het blad De Vriend der Behoeftigen. Over hem is weinig meer bekend dan dat hij ook schreef De Weg, de Waarheid en het Leven (1801-1803).
De enige andere duidelijke medewerker is ene ‘J.S.C.’ die in het laatste nummer, eind 1800, debet is aan het versje ‘By het einde van het jaar 1800’.

Inhoud
Het blad lijkt bedoeld voor twee soorten behoeftigen: lieden uit de volksklasse, en diegenen die behoefte hebben aan zeer basische informatie over het christendom: hoe met Jezus kennis te maken ‘die uw schuld betaald heeft’. Deze behoeftigen worden vergast op uitleg van bijbelpassages en op religieuze waarheden.
Dit gebeurt doorgaans door middel van gesprekken tussen diverse personen. Daarbij geeft de ‘Geoeffend Christen’ uitleg aan ‘Leergraage’. In dat gesprek mengen zich soms ‘Ligtzinnige’, ‘Aardsgezinde’, ‘Wanhopende’ en ‘Heilzoekende’. Hierbij worden soms ‘ontvangen brieven’ gebruikt om problemen helder te krijgen. De toon is ietwat bevindelijk, niet leerstellig.
Een nogal vaak geciteerd auteur is ds. [Petrus] Broes, in het bijzonder diens Peinzende Kristen (1784).

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: Z 1920

André Hanou