Vry-Gebooren Hollander, of Orangje patriot (1748-1749)

Titelbeschrijving
Den Vry-Gebooren Hollander, of Orangje Patriot.

Periodiciteit
Van dit blad zijn nog slechts bekend de nrs. 4, 5, 6 en 14 uit 1748 (4 maart, 18 maart, 4 april, 5 september) en nr. 34 uit 1749 (25 augustus). Dit lijkt te betekenen dat het blad eerst tweewekelijks verscheen, daarna wekelijks; mede gezien de paginering (de nrs. 4-6 uit 1748: p. 13-16, 17-20, 21-24; nr. 34 uit 1749: p. 133-136).

Bibliografische beschrijving
Elke aflevering van dit blad in kwarto telt 4 pagina’s (alles is doorgepagineerd). Linksboven het titelblok is de nummeraanduiding; rechtsboven het jaar; eronder de datum. Onder het geheel is een sierstrip afgebeeld.

Boekhistorische gegevens
Het colofon uit 1748 meldt: ‘t’Amsterdam, by de Weduwe Jacobus van Egmont en Zoon’. In nr. 4 is daaraan toegevoegd: ‘op de Reguliers Breestraat’.
De aflevering uit 1749 opent vóór het titelblok met ‘Gedrukt by Jacobus van Egmont’.

Medewerkers
De schrijver is dezelfde ‘H.G.’ als die van de Twee-en-Vyftig Samenspraken (1753). In de eerste aflevering van dit blad schrijft hij ook de Patriot’ (=de Vry-Gebooren Hollander) te hebben geschreven.
Bostoen (2014) verbindt de initialen met Henricus (Henric) GOCKINGA (1718-1772), die sinds 1740 theologie in Leiden studeerde. In 1742 werd hij als predikant beroepen in Wilnis, waar hij tot zijn dood voorging. Zijn leven lang was hij een verwoed verzamelaar van incunabelen.
Hoewel beide tijdschriften van één en dezelfde auteur kunnen zijn, blijft de toeschrijving aan Gockinga twijfelachtig. De serieuze predikant die Gockinga is, valt namelijk moeilijk te rijmen met een blaadje als de Vry-Gebooren Hollander. 

Inhoud
Den Vry-Gebooren Hollander is een vaderlands-orangistisch volksblad, waarin vooral nieuws gegeven wordt over het verloop van de oorlog tegen de Fransen (die dankzij Gods hulp begin 1748 te kampen hebben met een strenge nawinter, waardoor zij problemen krijgen met hun bevoorrading), en over de geboorte van een nieuw prinsje (de latere Willem V) die door zijn eigen moeder gezoogd wordt. Elke aflevering besluit met wat poëzie.
Het blad lijkt verbonden te zijn geweest met de Doelistenbeweging in Amsterdam en, toen die in diskrediet raakte, volgens Fox (1978) nog steeds een band te hebben gehad met ‘Het Genoodschap van de zo-genaamde Orangje-Thuin in de Plantagie’.

Exemplaren
STCN 173984835
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG): nr. 242 (nr. 14 uit 1748)
¶ Full text nr. 34

Literatuur
¶ Rietje van Vliet, ‘”Myne boeken zyn weinig, hebbende niet meer, dan 4 kassen vol”. Henricus Gockinga (1718-1772), de onbekende vertaler van Meermans Uitvinding der boekdrukkunst‘, in: Jaarboek van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen 2018
¶ K. Bostoen, ‘Een fan van drie Willems. De Arlequin Alchimist (1742) van Henricus Gockinga’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 37/2 (2014), 161-174
¶ J. Fox, ‘De oorsprong van de patriottenbeweging’, in: Jaarboek Amstelodamum 1978, p. 250-262.

André Hanou
update 1-5-2020