Waeren Burgers-Praet voor den Derden Staet (1790)

Titelbeschrijving
Waeren Burgers-Praet voor den Derden Staet.
De titels in deze reeks variëren enigszins. De volgende afleveringen hebben: Nieuw Vervolg van den Waeren Burgers-Praet voor den Derden Staet. No. 1 [2].

Periodiciteit
Uit het hierboven gestelde valt af te leiden dat de auteurs pas de bewuste opzet hadden een periodiek blad te maken, na de eerste, ‘nulde’ aflevering. Er hebben minstens vijf afleveringen bestaan. Het blad moet ongeveer iets na medio 1790 begonnen zijn: in nr. 1 wordt de datum 11 juli genoemd.

Bibliografische beschrijving
De eerste drie afleveringen (nr. 0, 1 en 2) zijn in octavo; de Universiteitsbibliotheek Gent geeft in duodecimo.
Het nul-nummer heeft een titelpagina waarin de tekst is omgeven door een sierlijst die in latere nummers niet meer voorkomt. Na de titel volgt als motto ‘Voor ’t Heyl van ’t Vaderland / Blyft ’t Burger-hert verpand’.
Nr. 1 heeft op die plaats: ‘Carum esse Civem […]. Cicero.’, verwijzend naar de eerste filippica van Cicero tegen Marcus Antonius (I, 14), waar Cicero zegt dat een burger terecht gelukkig is wanneer hij in de hele republiek geprezen wordt, maar dat nooit angst ten grondslag mag liggen aan de verhoudingen in de maatschappij.
Nr. 2 heeft als motto: ‘Pro Patria & Libertate. Voor het Vaderland en voor de Vryheyd. Patriae prodesse optima Virtus. De grootste Deugd van eenen vryen Burger is zyn Vaderland behulpzaam te zyn’.
Het short title boven de teksten luidt ‘Borgers-praet’ en geeft geen verdere informatie.
De afleveringen variëren in lengte, van 10 tot 16 bladzijden.

Boekhistorische gevens
Titelpagina’s van de eerste twee afleveringen: ‘Dit is te bekomen, by de voornaemste Boek-verkoopers in Vlaenderen. 1790’.

Medewerkers
De stellers van het blad verzoeken burgers die commentaar hebben ‘op al het goon voorzeyd of op het goon nog staet gezegd te worden’ dat aan de uitgevers door te geven.
Tegenstanders van de democratie, onder de keizerlijken en ‘vijgen’, worden met name genoemd (Picorole, abbé Duvivier, abbé Feller, het blad l’Ami des Belges).

Inhoud
In de vorm van samenspraken tussen een wisselende reeks personen (Temmerman, Koperslaeger, Hoedemaeker, Koopman, Advocaet, Mersenier, Pastor, twee juffrouwen) wordt besproken hoe de derde stand in Gent zoveel mogelijk de macht in handen moet zien te krijgen en te houden. Dit tegen de achtergrond van de Brabandse Omwenteling van 1789, waarbij de keizerlijken verjaagd waren en de (oude) Belgische Staten de macht overgenomen hadden; daarbij waren echter juist te Gent de progressieven in de meerderheid.
Men discussieert over de ideale verhoudingen tussen de wetgevende enz. macht volgens Montequieu, Siéyes en andere auteurs, en probeert aan te geven hoe de macht vanuit de ‘Collatie’, de ‘gemeente, een tot dan toe onduidelijk orgaan, opgebouwd zou moeten worden.
Er moeten hoe dan ook geen edelen meer zijn, of ‘M’hers’ of ‘Sieurs’.
Opvallend: men is vóór het gebruik van Vlaams in alle officiële stukken.

Exemplaar
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek 758 J 20:1-3 (nrs. 0-2)
¶ Gent, Universiteitsbibliotheek: BIB.G. 017261-17311 (resterende vervolgen; niet geraadpleegd).
¶ Full text nr. 0, Nieuw Vervolg (nr. 1 en 2)

André Hanou