Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant (1797-1798)

Titelbeschrijving
¶ Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant.

Periodiciteit
De krant verscheen wekelijks op zaterdag van 19 augustus 1797 t/m 31 maart 1798. Het is een bijblad van de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant (1796-1798), maar is als een zelfstandige uitgave te beschouwen omdat het een eigen nummering heeft. De courantier positioneert het blad bovendien als directe opvolger van de Weeklyksche Saturdagsche Stichtsche Courant (1795-1796), een zaterdagkrant die eveneens als zelfstandig nieuwsblad in de markt is gezet.
Het is niet duidelijk waarom de courantier negen maanden heeft gewacht met het uitbrengen van de Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant: de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant was immers al op 18 november 1796 begonnen.
Over het beëindigen van het zaterdagblad wordt het volgende gemeld in de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant van vrijdag 30 maart 1798:

Nadien de WEEKELYKSCHE SATURDAGSCHE RHYNLANDSCHE COURANT hoofdzakelyk aangelegd is geworden tot spoediger mededeeling van de in het laatst der week aankomende berichten, welke anders tot ’s maandags zouden blyven liggen, zal dezelve ook in het somersaizoen, telkens wanneer er gelegenheid toe is, worden uitgegeven; doch wanneer de vroegere aankomst der post somtyds onnodig mocht maken gemelde supplementaire of saturdagsche courant uittegeeven, zoo dat de bedoelde laatere berichten ook in de vrydagsche kunnen worden geplaatst, zal de uitgave voor die keer worden opgeschort. – Men zal allenthalven in de vrydagsche courant voortaan aankondigen, of de supplementaire saturdagsche courant van die week al of niet zal worden uitgegeven.

Deze bezuiniging lijkt een voorbode te zijn van de financiële problemen waarin Olivier later dat jaar zou zitten en die hem ertoe dwongen om op 30 april het uitgeven van kranten te staken. Olivier hield in zoverre woord, dat in de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant op de vrijdagen 6, 13, 20 en 27 april inderdaad de mededeling ‘Morgen geen Saturdagsche Courant’ is opgenomen.

Bibliografische beschrijving
De Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant bestaat uit een tweezijdig bedrukt vel folio (hoogte: 43 cm), waarop de tekst in twee kolommen is afgedrukt. Enkele kranten hebben ook een buitenmarge, die een 90 graden gekantelde tekst bevat die in vier kolommen gezet is. De leesrichting van het nieuws is dan: tweekoloms tekst voorzijde – tweekoloms tekst keerzijde – marge van de keerzijde – marge van de voorzijde.
Het titelblok van nr. 1 van de Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant ziet er als volgt uit (de toevoeging ‘of 3’ betekent: derde jaar van de Bataafse vrijheid):

Het titelblok blijft t/m het laatste nummer van de krant ongewijzigd, op één aanpassing na: de nummers uit december 1797 hebben in plaats van het motto ‘Gelykheid Vryheid Broederschap’ het motto ‘Vryheid Gelykheid Broederschap’. Op 6 januari 1798 is deze wijziging teruggedraaid.

Boekhistorische gegevens
De krant werd door Johannes Olivier (1751-1808) uitgegeven en is gedrukt in Alphen aan den Rijn. In eerste instantie gaf Olivier daar alleen de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant uit, waarvan hem de publicatie op 16 mei 1797 van hogerhand onmogelijk gemaakt werd. Na zijn terugkeer uit de Haagse Gevangenpoort plaatste hij een advertentie in de Oprechte Donderdagse Haarlemse Courant van 10 augustus 1797. Over de zaterdagkrant schrijft hij:

Ook zal de uitgave van de WEEKLYKSCHE SATURDAGSCHE STICHTSCHE COURANT mede onder den tytel van NU RHYNLANDSCHE worden hervat, waardoor voortaan regulier vier Nummers per Week zullen uitkomen. 

Enerzijds afficheert hij hiermee de krant als een voortzetting (na een onderbreking van elf maanden) van de Weeklyksche Saturdagsche Stichtsche Courant, en dus als een zelfstandige titel, anderzijds suggereert hij dat het een uitbreiding is van de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant, waardoor die nu vier- in plaats van driemaal per week verschijnt.
Van 2 september t/m 4 november 1797 wordt als Utrechts adres voor het inleveren van advertenties en berichten ‘den uitgever aldaar, den Boekverkooper’ J van Terveen in de Choorstraat genoemd. Op 11 november en 9 december 1797 is een vergelijkbare aanwijzing opgenomen met een Amsterdams adres: ‘de Uitgevers DRONSBERG, Boekverkoopers op den Dam’.

Medewerkers
Het colofon van de Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant vermeldt Johannes Olivier als uitgever. Margaretha Weygel, een nicht van de eerste vrouw van Olivier, had eerder met hem samengewerkt en had de uitgave van de Stichtsche Courant en de Weeklyksche Saturdagsche Stichtsche Courant voor haar rekening genomen. Ook bij de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant was zij betrokken. Zij zal ongetwijfeld eveneens hebben meegewerkt aan de Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant.

Inhoud
Olivier verwerkte in de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant subtiel zijn orangistische standpunten. De lezers van het zaterdagblad wisten dan ook wat zij konden verwachten.
De Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant is grotendeels gevuld met buitenlands nieuws. Nieuws uit de stad of de provincie Utrecht is nauwelijks in de krant te vinden; wel wordt een enkele keer een officiële publicatie uit Alphen of uit Holland opgenomen.
Verwarrend is dat onder de kop Nederland en de plaatsnaam Alphen óók buitenlands nieuws geplaatst is. Dit lijkt te zijn gedaan om onderscheid te maken tussen nieuws dat de courantier uit andere publicaties had overgenomen, en berichten die niet van een algemeen beschikbare bron afkomstig waren (in de categorie ‘wy hebben vernomen dat’). Helemaal consequent is dit onderscheid echter niet doorgevoerd: zo begint een bericht met de plaatsnaam Alphen in de krant van 9 december 1797 met ‘Men vindt in de franse nieuwspapieren het onderstaand arrêté’.

Relatie tot andere periodieken
De Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant suggereert een vervolg te zijn van de Weeklyksche Saturdagsche Stichtsche Courant, en verscheen naast de doordeweekse Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant.

Exemplaren
¶ Utrecht, Het Utrechts Archief: sign. bibliotheek L 75 IV E
¶ Full text Weeklyksche Saturdagsche Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant (alléén 1797). LET OP: deze link geeft óók exemplaren van de Voorheen Stichtsche nu Rhynlandsche Courant uit 1797. De datums van de zaterdagkranten zijn: 19 en 26 augustus; 2, 9, 16, 23 en 30 september; 7, 14, 21 en 28 oktober; 4, 11, 18 en 25 november; en 2, 9, 16, 23 en 30 december 1797.

Literatuur
¶ W.P. Sautijn Kluit, ‘Hollandsche en Fransche Utrechtsche couranten’, in: Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap te Utrecht deel 1 (Utrecht 1877), p. 26-168.

Jac Fuchs