Titelbeschrijving
¶ Wekelyks Bericht voor de Stad ende Provincie van Mechelen (1773-1777)
¶ Wekelyks Bericht voor de Provincie van Mechelen (1778-1796)
¶ Wekelyks Bericht voor het Canton van Mechelen (1796-1798)
¶ Berigt voor het Canton van Mechelen (1798-1799)
¶ Den Aenkondiger van het Canton van Mechelen, ende omliggende Plaetsen (1799-1801)
¶ Den Aenkondiger van het Arrondissement van Mechelen, ende omliggende Plaetsen (1801-1807)
¶ Aenkondigings-Blad voor het Arrondissement van Mechelen, ende omliggende Plaetsen (1808-1811)
¶ Aenkondigings-Blad voor het Arrondissement van Mechelen, ende omliggende Plaetsen / Feuille d’Annonces pour l’Arrondissement de Malines, et Places Circonvoisines Mechelen (1811)
¶ Aenkondigings-Blad voor het Arrondissement van Mechelen / Feuille d’Annonces pour l’Arrondissement de Malines (1811-1812)
¶ Berigten, Plakkaerten en Verscheydene Aenkondigingen van Mechelen / Affiches, Annonces et Avis divers de Malines (1812-1815)
¶ Aenkondigingen, Plakkaerten en Verscheyde Berigten van Mechelen (1816-1820)
etc.
Periodiciteit
Nr. 1 van dit zondags weekblad verscheen 17 januari 1773.
De titelwijzigingen zijn voornamelijk het gevolg van de bestuurlijke veranderingen die Vlaanderen vanaf de Franse tijd onderging. Vanaf 31 januari 1796 krijgt het Wekelyks Bericht een nieuwe titel, die overeenkomt met de actuele bestuurlijke indeling van het land: Wekelyks Bericht voor het Canton van Mechelen. Ook latere titels verraden de door Frankrijk ingevoerde nieuwe territoriale indelingen.
In 1811 moet het weekblad op last van de Franse overheid in twee talen geschreven zijn. Dit wordt het Aenkondigings-Blad voor het Arrondissement van Mechelen, ende omliggende Plaetsen / Feuille d’Annonces pour l’Arrondissement de Malines, et Places Circonvoisines Mechelen, gevolgd door Aenkondigings-Blad voor het Arrondissement van Mechelen / Feuille d’Annonces pour l’Arrondissement de Malines. Ook de Berigten, Plakkaerten en Verscheydene Aenkondigingen van Mechelen / Affiches, Annoces et Avis divers de Malines verschijnt nog in het Frans en het Nederlands. Pas in 1816 wordt het blad weer volledig Nederlandstalig.
Van 15 november 1798 t/m 28 april 1799 is het blad wegens zijn houding jegens het Franse regime voor een half jaar verboden. Daarna keert het terug als Den Aenkondiger van het Canton van Mechelen, ende omliggende Plaetsen.
Bibliografische beschrijving
De afleveringen tellen 4 tot 16 pagina’s in octavo, in een éénkoloms opmaak (soms ook overdwars). Het titelblok bestaat uit het volgnummer, de verschijningsdatum en de titel. Een aantal afleveringen is voorzien van een bijlage. Een enkele keer is een bijdrage geïllustreerd, zoals de aflevering van 8 december 1776 waar ter gelegenheid van een ‘voldraegen Waen-schepsel’ een Siamese tweeling is afgebeeld.
De gebundelde jaargangen hebben een aparte titelpagina. Per jaar verschijnt er tevens een register, dat gratis door de ombrengers onder de intekenaars wordt gedistribueerd.
Vanaf 5 oktober 1794 wordt de verschijningsdatum in het Nederlands én volgens de Franse revolutionaire kalender weergegeven.
Vanaf januari 1798 moet het blad in (groot) kwartoformaat verschijnen opdat, aldus Luykx (1975), het dagbladzegel van 3 centimes kan worden geïnd.
Boekhistorische gegevens
Uitgever is Jan-Frans Van der Elst, telg uit een Mechels drukkers- en uitgeversgeslacht. Hij heeft reeds eind 1772 een prospectus verspreid, dat in nr. 1 is afgedrukt. Per 6 juli 1788 verschijnt het Wekelyks Bericht onder verantwoordelijkheid van zijn zoon, de firma van Frans Jozef Van der Elst, gevestigd in de ‘Gulde-poorte op de Ysere lene’. Hij beschikt in zijn drukkerij over twee drukpersen; in zijn tijd kent het Wekelyks Bericht een oplage van 244 exemplaren.
Op de titelpagina van de gebundelde jaargangen staat ‘Met Octroy ende Goedkeuringe’, vergezeld van het wapen van Mechelen. Vanaf 20 december 1789 staat er in het titelblok: ‘Met Toelatinge van de Comité der Hoogmogende Staeten’. De titelpagina van jaargang 1790 en het titelblok van de afleveringen zijn voorzien van de vermelding ‘Met Toelatinge’ der Staeten van dezelve Provincie’. Nadat het Oostenrijkse regime in december 1790 is hersteld, verdwijnt deze approbatie uit het titelblok (vanaf 5 december 1790).
Op 23 januari 1791 staat er in het titelblok de vermelding ‘Met Toelatinge van Syne Keyserlyke ende Koninglyke Majesteyt’ en vanaf de week daarop ‘Met Toelatinge van Syne Keyserlyke ende Koninglyke-Apostolyke Majesteyt’. Deze keizerlijke approbatie verdwijnt vanaf 18 november 1792, nadat de Oostenrijkers bij Jemappes zijn verslagen. In 18 maart 1793 hernemen de Oostenrijkers hun positie op de Fransen, waarna het titelblok opnieuw de keizerlijke approbatie vermeldt. Vanaf 13 juli 1794, wanneer de Fransen Mechelen wederom hebben ingenomen, verdwijnen de approbatie en het wapen van Mechelen definitief.
Het blad is alleen bij intekening verkrijgbaar.
Prijs op jaarbasis: 6 schellingen. Eind 1797 wordt de prijs verhoogd naar 8 schellingen wegens invoering van het dagbladzegel. De intekenaars krijgen het blad op zondagochtend door een verdeler thuisbezorgd.
Inhoud
Aanvankelijk is het een advertentie- en aankondigingenblad, al blijkt uit de opsomming van onderwerpen in nr. 1 dat er sprake is van een ruime scope. Genoemd worden: plakkaten van de (Oostenrijkse) overheid, provinciale en lokale ordonnanties, veilingen, verhuuradvertenties, beurs- en wisselkoersen, weekmarkten, prijzen, verpachtingen, aanbestedingen, loterijen, advertenties van uitgevers en
voorts alle het gene de Konsten ende Wetenschappen aengaet, by ofte door den Drukker deser te bekomen. De aenmerkweerdighste geschiedenissen, die alhier sullen voorgevallen syn. Met een woordt alle het gene eenigsints, ’t sy tot baete, ’t sy tot onderrichtinge, ’t sy tot vermaek van het Volk soude konden strekken.
Buitenlands nieuws is echter voorbehouden aan de ‘echte’ gazettiers. In het octrooi van Van der Elst zullen daarover bepalingen hebben gestaan. Luykx (1975) meldt dat de uitgever zich er weliswaar van moet onthouden voor de duur van het octrooi, maar dat hij wel binnenlands politiek nieuws brengt en de lezers informeert over allerlei profane en kerkelijke gebeurtenissen binnen Mechelen.
Langzamerhand wordt voor het nieuws uit Mechelen steeds meer plaats ingeruimd. Er verschijnen naast de genoemde economische berichten tevens demografische overzichten en recensies van toneelvoorstellingen. Ook wegens de advertenties is het blad een goede informatiebron met betrekking tot de culturele activiteiten. Zo blijkt er in 1775 een olifant ‘uyt de bosschen van Oost-Indiën’ in Mechelen te kijk te staan en vindt er in 1782 een demonstratie plaats van enkele uitvinders die Europa doorkruisen met automaten. Verder informeert het Wekelyks Bericht over kerkelijk nieuws – over nieuwe kerkklokken, kerkelijke feesten en benoemingen van geestelijken – en het biedt ruimte voor historische bijdragen.
Vanaf 11 januari 1789 wordt het Wekelyks Bericht een algemene informatiekrant, waarin ook buitenlands nieuws is opgenomen. Na oktober van dat jaar, bij aanvang van de Brabantse Omwenteling, is de courantier genoodzaakt positie in te nemen tegen de Oostenrijkse machthebbers. De krant doet evenwel zo neutraal mogelijk verslag van de gevolgen van de Slag bij Turnhout, waarbij het keizerlijke leger wordt verslagen. In december verlaat het Oostenrijkse garnizoen Mechelen, dat daarna zijn veroverde vrijheid viert met vernieling van alles wat herinnert aan de oude machthebbers.
In december 1790 wordt het Oostenrijkse regime hersteld en neemt de krant weer zijn oude politieke stelling in. Nadat de Oostenrijkers bij de Slag van Jemappes zijn verslagen en de Fransen het weer voor het zeggen hebben gekregen, wordt uitgebreid verslag gedaan van de bestuurlijke vernieuwingen binnen de stedelijke magistraat. Maar in 18 maart 1793 hernemen de Oostenrijkers hun positie op de Fransen (Slag bij Neerwinden). Tamelijk neutraal wordt hiervan verslag gedaan. Nadat de Fransen de stad wederom hebben ingenomen, juli 1794, blijft de berichtgeving vooralsnog neutraal.
In februari 1796 stopte de krant met de buitenlandse berichtgeving omdat de courantier niet goed wist wat wel of niet mocht. Blijkens het Voor-Bericht van 1797 is dit op dat moment wel duidelijk. Luykx (1975) meldt dat er af en toe kritiek te beluisteren is op de repressieve maatregelen van de Fransen tijdens het bewind van het Directoire, en dat de courantier na de staatsgreep op 18 Fructidor V (4 september 1797) hiermee voorzichtiger wordt.
Relatie tot andere periodieken
Vanaf 1785 krijgt het Wekelyks Bericht een geduchte concurrent:de Courrier de l’Escaut (1785-1789), een Franstalige ‘echte’ informatiekrant, uitgegeven door Petrus Josephus Hanicq uit Mechelen.
Exemplaren
¶ Gent, Universiteitsbibliotheek
¶ Full text 1776, 1777, 1778, 1779, 1780, 1781, 1782, 1783, 1784, 1785, 1786, 1787, 1788, 1789, 1790, 1791, 1792, 1793, 1794, 1795, 1796, 1797
Bronnen
¶ Abraham, catalogus van Belgische kranten [geraadpleegd 10-2-2019].
Literatuur
¶ D. Lanoye, ‘De Mechelse drukpers voor 1800’, in: Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis 16 (2009), p. 131-150
¶ A. Monballieu, G. Dogaer en R. De Smedt (red.), Studia Mechliniensia. Bijdragen aangeboden aan Dr. Henry Joosen ter gelegenheid van zijn vijfenzestigste verjaardag (1976)
¶ Th. Luykx, ‘Het “Wekelycks Bericht” eerste advertentieblad en tweede algemene informatiekrant te Mechelen’, in: Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen 79 (1975), p. 351-369
¶ Th. Luykx, ‘De aankondigingsbladen in de Oostenrijkse Nederlanden (1713-1792/94)’, in: Bijdragen tot de communicatiewetenschap.Liber amicorum ter nagedachtenis van prof. dr. N. De Volder (Leuven 1970), p. 119-135
¶ J. Van Balberghe, De advertentiën in een Mechels weekblad van het laatste kwart der 18de eeuw (Mechelen 1959)
¶ Ed. van Doeselaer, Opzoekingen betreffende de Mechelsche drukpers van 1773 tot 1900 (Mechelen 1901).
Rietje van Vliet
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.