Wekelyks Boere Nieuws-Blad (1792)

Titelbeschrijving
Wekelyks Boere Nieuws-Blad.

Periodiciteit
Van dit blad verschenen 4 wekelijkse afleveringen, van 6 januari t/m 27 januari 1792. De scherpe politieke tegenstellingen binnen de stad Gent, in combinatie met eerdere molestaties, hebben de auteur wellicht bewogen om met het blad te stoppen.

Bibliografische beschrijving
Elke aflevering telt 8 pagina’s in octavo, genummerd t/m pagina 28.
Het titelblok bevat onder elkaar de volgende drie gegevens: volgnummer (Romeins genummerd), titel en verschijningsdag en –datum.
Nr. 1 bevat een spotprent (overige drie afleveringen zijn niet bestudeerd), die later ook is gebruikt in de Briefwisseling tusschen Vader Gys (1799)

Boekhistorische gegevens
Het impressum luidt: ‘Uyt de drukkerye van Spanoghe, tot Antwerpen’. De Bibliographie gantoise wijst echter de gebroeders Louis en Philippe Le Maire uit Gent aan als feitelijke drukkers. Zij werkten vaker voor Spanoghe. Zo verschenen bij hen Spanoghes Herderlyken brief ofte saemenspraek tusschen Hanske Weyten, Pierke Patriot (1791), en het vervolg hierop, Den paepe-winkel (1792).
Spanoghe werkte in Antwerpen vanuit zijn boekwinkel ‘Au Cabinet Littéraire’. Het is niet duidelijk of hij na 1789 nog een eigen drukkerij bezat. In juni 1792, dus na beëindiging van het Wekelyks Boere Nieuws-Blad, werd hij aangesteld tot directeur van de Koninklijke Drukkerij te Brussel.

Medewerkers
Cornelius Martinus SPANOGHE (1758-1829) werd in Doel, bij Antwerpen, in de doopregisters ingeschreven onder de naam Spaenhove. Hij tekende echter altijd met de naam Spanoghe. Hij was een van de felste politieke schrijvers van de Zuidelijke, Oostenrijkse Nederlanden.
Met bijtende spot gispte Spanoghe in 1789, ten tijde van de Brabantse Omwenteling, in zijn Dagelyksche en Algemeyne Europische Mercurius het gedrag van geestelijken en patriotten, en verdedigde hij het gezag van de Habsburgse keizer Jozef II. Hij juichte de jozefistische hervormingen toe en bekritiseerde de leiders van de revolutie. Hij wees vooral de rooms-katholieke geestelijken aan als de schuldigen, omdat zij veel invloed hadden op het volk.
Dit alles kwam hem duur te staan. Toen rond de jaarwisseling het politieke tij keerde ten gunste van de patriotten, werd zijn boekwinkel geplunderd en werd hijzelf gevangengenomen. Na herstel van het Oostenrijkse bewind in 1790 vestigde hij zich in Brussel waar hij opnieuw een boekwinkel begon. In 1791 bevond hij zich weer in Antwerpen, waar hij een vergeefse poging deed het octrooi voor de Gazette van Antwerpen te bemachtigen.

Inhoud
De opzet van het Wekelyks Boere Nieuws-Blad is die van een nieuwsblad. In nr. 1 wordt bericht vanuit Gent; de nieuwstijdingen dateren uit de laatste decemberdagen van 1791. Gent verkeerde sinds de gebeurtenissen van 1789-1790 in heftige beroering. Eind 1792 leek de strijd beslecht ten gunste van de revolutionairen. Toen viel de stad voor de eerste maal in handen van de Franse republikeinen.
Het blad laat zich karakteriseren als bijtende satire. Spanoghe richt zich op zijn oude vijanden: de patriotten die de Brabantse Omwenteling hadden veroorzaakt, en de geestelijken die de ‘Boerkens’ onder de kreet ‘Voor Outer en Heerd’ zouden hebben opgehitst. De auteur toont zich een fel voorstander van het verlichte jozefistische beleid.
In de eerste aflevering verzoekt Spanoghe ‘de welpeyzende en Keyzers-gezinde Buyten-lieden’ bij drie drukkers – in Gent, Brugge en Ieper – te komen berichten wat in hun parochie ‘betrekkelyk tot de zoo gezeyde patriotique zaeken’ is voorgevallen. Achter het drietal gaan in ieder geval schuil de hierboven genoemde Gentse broers Le Maire en de eveneens keizersgezinde Brugse drukker Frans van Hese. In de vierde aflevering klinkt het enigszins mercuriaal-satirisch: ‘Den Onder-Pastor Denys, heeft heden alhier op den Stoel der waarheyd verkondigt, dat men, op doodzonde, niet vermag te lezen de hedendaagsche Nieuwsbladeren ten voordeele van het Huys van Oostenrijk’.

Exemplaren
¶ Gent, Universiteitsbibliotheek: BIB.G.021952 (nrs. 1-4)
Full text (incompleet exemplaar)

Literatuur
¶ H.J. Vieu-Kuik en Jos Smeyers, Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden, deel 6 (Antwerpen/Amsterdam 1975), p. 478-480
¶ Nationaal biografisch woordenboek, deel 2, kolom 795-800 (lemma Spanoghe)
¶ F. Vanderhaeghen, Bibliographie gantoise. Recherches sur la vie et les travaux des imprimeurs de Gand, deel 5 (Gent 1865), p. 394.

Rietje van Vliet