Wochentliche Berichtn (1781)

Titelbeschrijving
¶ Wochentliche Berichtn anlangende di Jettsige Oemsjtendig Hejtn (vert. Wekelijkse berichten betreffende de huidige omstandigheden) 
¶ Spellingsvariant: Vokhentlikhe Berikhtn anlangende di Tettsige Umshtendig Heytn.

Periodiciteit
De datering is gebaseerd op de enige bekende aflevering: die van 10 januari 1781. De colofon meldt dat het blad tweemaal per week verscheen, op dinsdag en vrijdag. Omdat genoemde datum op een woensdag viel en omdat de achterzijde blanco is, zou deze aflevering een speciale uitgave geweest kunnen zijn.
Over de exacte verschijningsjaren is niets bekend.

Bibliografische beschrijving
Eenzijdig bedrukt half foliovel.

Boekhistorische gegevens
Uitgegeven door de Amsterdamse uitgeverij Proops.
De Amsterdams-Joodse drukkers- en uitgeversdynastie Proops begint met Salomon ben Joseph Proops, die vanaf begin achttiende eeuw diverse liturgische en historische boeken op de markt bracht. Na zijn overlijden tot 1751 zetten zijn zoons Joseph, Jacob en Abraham de zaak onder de oude naam voort. Jacob Proops (Yaʿaqov Proops Kaẕ) was als Amsterdamse drukker het meest succesvol. Hij werkte vanaf 1774 tot zijn dood in 1779 onder zijn eigen naam, daarna opgevolgd door zijn weduwe en zoons.

Inhoud
Jiddisch nieuwsblad.
De reden voor de gekozen taal en letter moet worden gezocht in het feit dat het merendeel van de circa 20.000 asjkenazische Joden in Amsterdam het Nederlands wel kon verstaan, maar zelf een vernederlandste vorm van jiddisj sprak en bovendien moeite had met het lezen van het Latijnse alfabet.
Volgens opgave bij Pach (2004) heeft het merendeel van de berichten betrekking op de Vierde Engelse Oorlog, die vlak voor het verschijnen van de bewuste krantenaflevering, op 20 december 1780 in alle hevigheid was losgebarsten.

Exemplaren
Pach (2004) meldt dat van de enige bekende aflevering twee exemplaren bewaard zijn gebleven – in New York, Jeruzalem – die beide gediend hebben ter versteviging van een boekband. Van een derde exemplaar, in Vilnius, is sinds WOII alleen nog een kopie bekend.

Literatuur
¶ Hilde Pach-Oosterbroek, The editing mechanisms of the world’s first Yiddish newspaper, the Kurant (Amsterdam, 1686-1687) (Amsterdam 2004), p. 245-246
¶ Jaap Meijer, ‘Het joodse boek in vooroorlogs Mokum’, in: Uitgelezen Boeken 8 (1999)
¶ L. Fuks, ‘Joodse pers in de Nederlanden, 1674-1940’, in: W. Scheur (eindred.), Joodse pers in de Nederlanden en in Duitsland, 1674-1940. Jüdische Presse in den Niederlanden und in Deutschland 1674-1940 (Amsterdam 1969), p. 7-47, aldaar p. 9, 43
¶ Y. Rivkind, ‘A naye umbakante Amsterdamer Idishe tsaytung fun 1781’, in: Di Tsukunft januari 1939, 50-55.

Rietje van Vliet