Titelbeschrijving
¶ Nr. 1: T’zaamen-spraak, tuszen Jaap en Kniertje, over de geboorte van den jonge graaf van Bueren [= Willem V] en den tegenwoordigen gesteldheid in den Staat der Nederlanden.
¶ Latere afleveringen hebben soms alleen de verkorte titel, soms daarbij een toevoeging, als: ‘En een Vriesze koopman’ of ‘en Pleuntje’.
Periodiciteit
Weekblad.
Bibliografische beschrijving
Geen aparte titelpagina. Elke aflevering (voor zover resterend) telt 8 pagina’s in octavo. Het geheel (d.w.z. tot en met nr. 26) blijkt doorgepagineerd 1-208.
Boekhistorische gegevens
Colofon: gedrukt bij J. van Egmont te Amsterdam. Latere afleveringen: gedrukt bij de wed. J. van Egmont en Zoon te Amsterdam.
Medewerkers
Gezien de overeenkomst in thematiek, stijl en aanpak is de auteur vermoedelijk dezelfde als de H.G. (Henricus GOCKINGA) die in deze jaren meer orangistische volksblaadjes redigeerde; onder andere de Twee-en-Vyftig Samenspraken, gehouden tusschen ’t Hollandse Neefje, en het Zeelandse Nigje (1753).
Van Vliet (2018) plaatst echter kanttekeningen bij deze toeschrijving door Bostoen (2014). De serieuze predikant die Gockinga is, valt namelijk moeilijk te rijmen met een blaadje als T’zaamen-spraak, tuszen Jaap en Kniertje. In zijn latere werk profileert hij zich nauwelijks als een beroepsschrijver voor de grote massa.
Inhoud
‘Huisman’ (boer) Jaap bezoekt regelmatig zijn buurvrouw Kniertje om verslag te doen van de toestand in de wereld. De wereld bestaat uit het oorlogsgebeuren, maar ook de ontwikkelingen rond Oranje in 1748. Jaap is zo gelukkig om wegens zijn leveranties in Amsterdam en Den Haag rechtstreeks te kunnen berichten, bijvoorbeeld over de gezondheidstoestand van het nieuwgeboren prinsje (dat zag hij persoonlijk, in de hofstad).
Soms voegen zich anderen bij dit gesprek. Eén keer wordt gebruik gemaakt van de hulp van een rondtrekkende ‘rarekiek’, die beelden vertoont over gebeurtenissen buiten de regio van het boerenpaar.
Aan het einde van de afleveringen blijft vaak ruimte over voor de uitgever voor advertenties voor zaken van ietwat volkse aard: Engels poeder, ‘Hamburger Vliege-water’, papier voor levensmiddelen. De firma Van Egmont verkocht ook ‘zinnebeelden’ om daarmee bij de aanstaande vrede te illumineren.
Exemplaar
¶ STCN 235157848
¶ Full text nr. 15, nr. 22, nr. 23, nr. 24 en nr. 25
Literatuur
¶ Rietje van Vliet, ‘”Myne boeken zyn weinig, hebbende niet meer, dan 4 kassen vol”. Henricus Gockinga (1718-1772), de onbekende vertaler van Meermans Uitvinding der boekdrukkunst‘, in: Jaarboek van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen 2018
¶ Karel Bostoen, ‘Een fan van drie Willems. De Arlequin Alchimist (1742) van Henricus Gockinga’, in Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 37 (2014), p. 161-171.
André Hanou
update 10-3-2019
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.