Titelbeschrijving
¶ Zedekundige Vrydenker, bestaande in XXVIII vertogen over verscheide onderwerpen.
¶ De advertenties van Streccius in 1784 geven als titel: Redekundige Vrydenker.
Periodiciteit
Op 3 oktober 1765 wordt in de Middelburgsche Courant geadverteerd voor het Voorbericht (prospectus) en nr. 1 (‘vertoog’) van de Zedekundige Vrydenker. De frequentie is aanvankelijk onduidelijk. De uitgever meldt
de herhaling van Vertogen zal zoo spoedig wezen als het den Schryver eenigzins doenlyk is; ‘er kan geen nette bepaling van tyd gesteld worden om redenen, dat den Schryver geen Voorraad heeft […].
Maar in de krant van 12 oktober 1765, waarin geadverteerd wordt voor nr. 2, is al sprake van een zekere regelmaat: nr. 3 zal ‘binnen veertien dagen’ verschijnen. Uit latere advertenties blijkt dat die frequentie min of meer wordt volgehouden. Op 29 augustus 1767 wordt zoals gebruikelijk weer in de Middelburgsche Courant geadverteerd. Deze keer voor de laatste aflevering (nr. 28), ‘waar agter eenige Dichtregelen op het Onderwerp passende’.
Boekhistorische gegevens
Uitgegeven door J. van de Sande, Jac. Zoon, boekverkoper te Middelburg, op de Grote Markt. Als verkoopadressen noemt hij slechts regionale boekverkopers (Middelburgsche Courant, 3 oktober 1765): ‘tot Vlissingen by de Paaynaars en Corbelyn, tot Veere by Held, tot Goes by Huysman, tot Ziericzee by van den Thoorn, enz.’.
Prijs voor nr. 1: 2 stuivers. Voor latere afleveringen moest men 1½ stuiver betalen.
Vermoedelijk is het debiet teleurstellend geweest en bleef Van de Sande zitten met een stapel (ingebonden?) exemplaren. Hij adverteert namelijk in de Middelburgsche Courant van 18 maart 1783 voor hetzelfde werk. voor de prijs van 12 stuivers.
Op 17 februari 1784 adverteert J.Ph. Streccius, boekverkoper te Dordrecht, in de Hollandsche Historische Courant voor de Redekundige Vrydenker [sic]. Gezien de prijsstelling (20 stuivers) gaat het hier niet om een losse aflevering. Het lijkt een moedwillige spellingswijziging, die mogelijk de forse prijsverhoging moest verdoezelen en de indruk moest wekken dat het om een nieuw werk ging. Ook in andere advertenties maakt Streccius immers gewag van deze titelvariant. Uit de Hollandsche Historische Courant van 4 november 1784 blijkt dat Streccius het kopijrecht op het 28 afleveringen tellende werk heeft verworven. De prijs is inmiddels gedaald tot 15 stuivers.
Inhoud
In de eerstgenoemde advertentie prijst de uitgever het werk aan als oorspronkelijk werk dat ‘geen vertaald of uit andere Schryvers getrokken Werk is, maar van Vertoog tot Vertoog geheel nieuw wezen zal’.
De advertentie in de Middelburgsche Courant van 18 maart 1783 noemt het een ‘Periodiecq Werkje […], beschryvende het Leven en Character van ieder Mensch, in een vrolyke trant’.
De eerste advertentie van Streccius (1784) meldt het volgende over de inhoud:
geschreeven in den Smaak van Spectatoriaale Vertoogen, voorzien met een Opdragt aan Neerlands Jufferschap: de Leezer vind hier eene aangenaame Mengeling van Menschkundige Zedelyke Onderwerpen, hier en daar met fraaye Dichtstukken doorvlogten. Zo dit Werk geschikt is, om Waarheid en Deugd te doen beminnen, ’t geeft daarënboven onder afwisselende Beschouwingen der Charakters van allerly soort eene aangenaame aanleiding tot het kennen der Menschen.
Exemplaren
Geen exemplaar gevonden.
Rietje van Vliet
