Zondag-Blad voor de Gereformeerden (1797-1803)

Titelpagina
Zondag-Blad voor de Gereformeerden. Eerste deel. Inhoudende No. 1-60.
De titelpagina voor het eerste, tweede, derde, vierde en vijfde deel geeft aan dat die delen bevatten de afleveringen 61-120, 121-180, 131-240, en 241-310.

Periodiciteit
Wekelijks blad, beginnend 12 november 1797 en eindigend 16 oktober 1803.
Deel 1 bevat de periode van 12 november 1797 t/m 30 december 1798; deel 2 van 6 januari 1799 t/m 23 februari 1800, deel 3 van 2 maart 1800 t/m 19 april 1801, deel 4 van 26 april 1801 t/m 13 juni 1802, deel 5 de resterende periode.
Het blad verscheen blijkens de datering op zondag. Maar in de allereerste aflevering wordt gezegd: ‘Het zal op Zaturdag uijtkomen, om, op Zondag te kunnen geleesen worden’ (p. 7).

Bibliografische beschrijving
De delen in kwarto hebben alle een voorwerk van VIII, en een tekstdeel van ongeveer 480-530 bladzijden. Het voorwerk bevat altijd: titelpagina; bladwijzer der besproken bijbelplaatsen; bladwijzer der voornaamste zaken; en de ‘Inhoud der verhandelingen’.
Elke aflevering telt 8 bladzijden en begint met titel, nummer- en datumaanduiding en onderwerpsregel.

Boekhistorische gegevens
Het impressum op de titelpagina’s van deel 1-4 luidt: ‘Te Amsterdam, bij Wouter Brave, Boekverkooper op den Zeedijk’. Het adres van de drukker/uitgever wordt in colofons aangevuld met: ‘by den Kolksluis’.
Op de titelpagina van deel 3 is het adres van Brave gewijzigd in: ‘op den Nieuwendijk schuins over de Ramskooy, in No. 165.’ In de Groninger Courant van 5 januari 1798 wordt N. Veenkamp, boekverkoper in de Heerenstraat te Groningen, genoemd als wederverkoper (zie bijvoorbeeld ook de Ommelander Courant van 23 november 1798).
Saakes meldt in zijn Naamlijst van november 1797 het verschijnen van de eerste aflevering, à twee stuivers (p. 393); en in december 1803 dat de vijf delen compleet ƒ 31 kosten (p. 478).

Medewerkers
De schrijver is Jacob VAN NUYS KLINKENBERG (1744-1815). Hij was vanaf 1785 hoogleraar theologie en kerkgeschiedenis aan het Amsterdamse Athenaeum Illustre. Hij was overtuigd aanhanger van de stadhouderlijke partij. Dat leidde tot zijn afzetting als hoogleraar en predikant, in 1796.
In nr. 1 wordt gevraagd om bijdragen en commentaar, en ‘gepaste Dichtstukjens’. In dit tijdschrift is van reacties zo goed als niets te merken. Alleen in deel 1 wordt een bijdrage opgenomen van ‘Liberius’ (p. 112).

Inhoud
In de allereerste aflevering worden aard en doel van het tijdschrift besproken. Christenen moeten elkaar vermanen, volgens het woord van Paulus.

Wij hebben daertoe een WEEKBLAD verkoozen, om dat dergelijke schriften, onder onse Landgenooten, doorgaends bijval vinden, en afgebrooken stukken voordraegen, welke, door de verscheidenheid, vermaeken, en greetiger pleegen geleesen te worden, dan aeneengeschaekelde of uijtvoerige werken, welke langduriger inspanning vorderen.

[…] dit geschrift is ingericht, om niet slechts zeedelijke [zoals in ander periodieken het geval is], maer ook vooral Godsdienstige beginselen aen te kweeken. (p. 7)

In didactisch-instruerende vertogen worden besproken: bijbelpassages, heilswaarheden, christelijke deugden, geloofspunten. Het standpunt is uitgesproken gereformeerd-orthodox. De exegeses en instructies zijn niet erg creatief of vreugdevol.
Soms distantieert de auteur zich expliciet van de maatschappelijke en politieke denkbeelden en idealen, zoals tijdens de achttiende eeuw gebruikelijk geworden. Wat hem betreft heeft de ware Verlichting in de zestiende eeuw plaatsgevonden, door middel van de reformatie (zie bijvoorbeeld deel 3, nr. 146).

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: Z 2223
Full text

Literatuur
¶ E.G.E. van der Wall, [lemma Nuys Klinkenberg], in: Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme, deel 6 (2006), p. 207-210.
¶ E.G.E. van der Wall, Verlicht christendom of verfijnd heidendom? Jacob van Nuys Klinkenberg (1744-1817) en de Verlichting (Universiteit Leiden, inaugurele reden 1994).

André Hanou