Introductie

Rietje van Vliet (red.), Encyclopedie van Nederlandstalige Tijdschriften (ENT). Nederlandstalige periodieken tot de aanvang van het Koninkrijk der Nederlanden (tot 1815).

Hoewel er binnen het Nederlands taalgebied in de zeventiende en achttiende eeuw een indrukwekkend aantal periodieken is verschenen, zijn pershistorische naslagwerken nauwelijks beschikbaar. Hoe anders is dat bijvoorbeeld in Frankrijk waar de Dictionnaire des journaux en de Dictionnaire des journalistes het pershistorisch onderzoek aanzienlijk hebben bevorderd.

In die lacune is nu voorzien met de Encyclopedie van Nederlandstalige Tijdschriften (ENT). Het streven is om hierin informatie te geven over alle Nederlandstalige periodieken die tot de aanvang van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 zijn verschenen. Daarmee bedoelen we het volgende:

  • De beschreven uitgaven beoogden – uitzonderingen daargelaten – een vaste periodiciteit.
  • Periodieken die door omstandigheden slechts kort of zelfs helemaal niet zijn verschenen, worden ook beschreven.
  • Periodieken waarvan tot nu toe geen enkel exemplaar bekend is, zijn eveneens in de ENT opgenomen.
  • Het soms onduidelijke onderscheid tussen kranten en nieuwsbladen heeft ertoe geleid dat de ENT tevens kranten beschrijft.
  • Wanneer het onduidelijk is of er sprake is van een periodiek, bijvoorbeeld wanneer een uitgave lijkt te zijn uitgebracht als een boek in genummerde afleveringen (zelfs met een eigen titelpagina), is de desbetreffende titel toch beschreven.
  • Niet opgenomen zijn seriewerken, jaarboeken (tenzij die zijn samengesteld uit afleveringen van een periodiek) en almanakken.
  • Het taalgebied is ruim: niet alleen periodieken uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, maar ook uitgaven uit bijvoorbeeld Oost-Indië, Suriname, de Antillen en Zuid-Afrika.
  • Behalve Nederlandstalige periodieken worden ook tweetalige periodieken opgenomen en periodieken die geschreven zijn in een ‘mengtaal (zoals jiddisj).
  • Vertalingen van buitenlandse periodieken zijn in de Republiek niet altijd als tijdschrift verschenen; desondanks hebben we deze titels toch in de ENT opgenomen.

Opbouw lemma
Een vast format vormt de basis voor de lemmata van de ENT. Alle relevante informatie is hierin schematisch en systematisch verwerkt onder kopjes als Titelbeschrijving, Periodiciteit, Bibliografische beschrijving, Boekhistorische gegevens, Medewerkers, Inhoud, Exemplaren en Literatuur. Onder ‘Exemplaren’ is er via Delpher of Google een link naar het originele periodiek (indien aanwezig) ingevoegd. Ook wordt er waar mogelijk met een link verwezen naar het desbetreffende recordnummer van de Short Title Catalogue Netherlands (STCN).
De lemmata zijn op vier manieren te vinden: (1) via het zoekscherm, (2) door bij het tabblad #extra te klikken op ‘indeling naar beginjaar’ en aldaar op de gezochte periode, (3) door op het tabblad met de gewenste beginletter te klikken, of (4) door met de muis het gewenste tabblad aan te wijzen. In dat laatste geval komt een uitrol met titels automatisch in beeld.

Meedoen?
In de ENT zijn inmiddels duizenden gegevens over honderden periodieken bijeengebracht, maar zoals u aan de groslijst kunt zien, zijn we er nog niet. Naar schatting zijn er zo’n 2000 periodieken verschenen in de zeventiende en lange achttiende eeuw.
Voor dit digitale naslagwerk zijn nog steeds nieuwe lemmata nodig, maar ook correcties en aanvullingen worden zeer gewaardeerd. Vandaar de oproep: meedoen? Kies dan in overleg met de redactie een titel en stuur uw bijdrage(n) naar info [at] ent1815.nl.

Rietje van Vliet
projectleiding en eindredactie

Illustratie: George Moutard Woodward (del.), F. Sansom (fec.), Cross Readings (S.W. Fores, 1-11-1800). Collectie British Museum.