Vlaardingsche Courant (1804)

Titelbeschrijving
Vlaardingsche Courant.

Periodiciteit
De Vlaardingsche Courant verscheen van 2 januari t/m 28 september 1804. In het ‘Bericht aan ’t publiek’ (nr. 1) meldt de courantier dat de krant driemaal per week zal verschijnen, op maandag, woensdag en vrijdag.
De krant was echter geen lang leven beschoren. Met name door gebrek aan adverteerders was nr. 117 het laatste nummer.  

Bibliografische beschrijving
De krant is een half vel in folio groot, aan beide zijden bedrukt in tweekoloms opmaak, met doorlopende berichtgeving en/of advertenties in de marges.
Het titelvignet is het wapen van Vlaardingen: op het schild, gedekt met kroon, staat een klimmende leeuw. Aan weerszijden staan gevleugelde griffioenen als schildhouders. Op sommige afleveringen wordt onder het titelblok vermeld: ‘ten voordeele der Armen’.

Boekhistorische gegevens
De krant werd uitgegeven door de firma Belinfante & Compagnie, waarachter de Portugees-Joodse broers Mozes (1761-1827) en Jacob (1780-1845) Belinfante schuilgingen: Mozes stond als tolk in het diplomatencircuit in Den Haag meer op afstand, Jacob deed het uitvoerende werk. De firma was in 1802 opgericht ‘tot het uitgeven en drijven van een boekhandel voor gemeenschappelijke rekening en het uitgeven van enige boeken’. 
Belinfante & Compagnie kreeg op 20 december 1803 van de Vlaardingse gemeenteraad het exclusieve recht om een Vlaardingsche Courant met stedelijk wapen te drukken en uit te geven. Op 1 januari 1816 moest dit worden verlengd. Het recognitiegeld – deels ten gunste van het weeshuis – bedroeg aanvankelijk ƒ 100 per jaar. Dit jaarbedrag zou oplopen tot ƒ 1200 na twaalf jaar. Het moest in vier termijnen worden betaald, te beginnen in april 1804. Verder werd er een soort concurrentiebeding afgesproken: Belinfante mocht niet elders een drukkerij of krant beginnen.
De officiële status van de krant wordt benadrukt door stedelijk secretaris P. Verkade, die in de eerste aflevering namens de Raad der Stad Vlaardingen de krant aanbeveelt aan de ‘Ingezetenen der Republiek’. De ambities reikten dus verder dan de stadsgrenzen. Verkade prijst de gunstige ligging van de stad voor ‘nauwkeurige en spoedige Correspondentie’ en de journalistieke kwaliteiten van de gebroeders Belinfante.
Vermoedelijk zijn de eerste nummers bij J. Hendriksen in Rotterdam gedrukt. In de loop van januari, in ieder geval vanaf 16 januari 1804, heeft Belinfante zijn eigen drukkerij aan de Agterweg in Vlaardingen op orde en heeft hij Hendriksen niet meer nodig. Maar pas vanaf 5 maart 1804 wordt in het impressum van die drukkerij melding gemaakt: ‘Te Vlaardingen, ter Boekdrukkerije van Belinfante & Comp.’.
Als verkoopadressen worden diverse boekverkopers genoemd: in Amsterdam (J.H. Marlof), Rotterdam (J. Hofhout), Delft (wed. De Groot en Zoon), Alkmaar (Molkman), Den Haag (F.J. d’Agé), Leiden (H. Coster), Haarlem (F. Bohn) en Utrecht (G. Banning). In Vlaardingen is ook K. Nijkerk een uitgifteadres. Bij de nrs. 60 t/m 65 staat onder het titelblok ‘mede uitgegeven te Middelburg, Goes, Schiedam en Maassluis’.
Na het stopzetten van de Vlaardingsche Courant werd de compagnie van de gebroeders Belinfante (per 1 oktober) ontslag van betaling van recognitiegelden en huur verleend; wel kreeg zij toestemming stedelijk drukwerk te verzorgen. De compagnie vertrok daarop naar Den Haag, de thuisstad van de Belinfantes.

Medewerkers
De feitelijke courantier was Jacob BELINFANTE, die al op jonge leeftijd, in 1797, secretaris was van de Vaderlandsche Sociëteit in Den Haag, met de veelzeggende naam ‘Doet Recht en Ontziet Niemand’. Hij heeft als redacteur meegewerkt aan het Dagverhaal der Handelingen van de Nationale Vergadering (1796-1798) en was in 1799 begonnen als ‘schrijver der Haagsche Courant’ van weduwe De Groot. Toen zij hiermee stopte, moest Jacob omzien naar een nieuwe krant: dat werd – samen met zijn broer – de Vlaardingsche Courant. Na de teleurstellende afloop van deze krant werd hij in 1808 redacteur van de Koninklijke Courant en de opvolgers daarvan. Hij bleef bij de staatscourant werken tot aan zijn pensionering in 1836.
Jacob trouwde in 1809 in Amsterdam met zijn achternicht Rachel Belinfante, met wie hij, aldus Van Haren (2002) en Vos (2011), een journalistendynastie stichtte.

Inhoud
Het accent ligt op de buitenlandse berichtgeving; regionaal nieuws beperkt zich tot de scheepvaartberichten. Verder staan er demografische gegevens in (geboorte- en sterftecijfers naar geslacht en religie), graanprijzen, toneelberichten (Den Haag, Rotterdam) en advertenties van onder anderen de plaatselijke boekverkopers K. Nijkerk en P. Groeneveld.

Relatie tot andere periodieken
Belinfante beschouwde de Vlaardingsche Courant in zekere zin als opvolger van de Haagsche Courant. Dit blijkt uit het bericht dat hij in nr. 3 plaatste, afkomstig van zijn vroegere werkgeefster weduwe De Groot: er was verwarring ontstaan over haar al dan niet betrokkenheid bij de Vlaardingsche Courant. In zijn naschrift verwijst Jacob Belinfante naar zijn werkzaamheden voor de Haagsche Courant. De verwarring was aanleiding om ook in andere kranten een bericht te plaatsen, bijvoorbeeld in de Amsterdamse Courant van 19 januari 1804:

Dit Nieuwspapier [=Vlaardingsche Courant] moet niet zoo zeer als geheel nieuw worden aangemerkt, daar in hetzelve meest alle de Correspondentiën, Berichten, enz. welëer in de gewezene Haagsche Courant geëmploijeerd geweest, worden gebézigd, en ook door een der Ondergetékenden in de laatste jaaren met de redactie der gemelde Courant gelast is geweest, wordt geschreven en geredigeerd […].

Gedurende 65 jaar had Vlaardingen geen eigen krant. Pas op 2 oktober 1869 begon Jacob Friederich Carl Brückwilder (1830-1901) met de uitgave van een nieuwe Vlaardingsche Courant. Na zijn overlijden in 1901 herdoopte diens oud-werknemer Arend van der Meijden (1855-1945) de concurrerende krant De Vlaardinger tot Vlaardingsche Courant. Van der Meijden ging in 1906 failliet, maar deze derde Vlaardingsche Courant bleef verschijnen tot 1926.

Exemplaren
¶ Stadsarchief Vlaardingen
¶ Full text 

Literatuur
¶ Sal Stam, ‘Familie Belinfante: gezichtsbepalend voor de journalistiek in Nederland’, op website Stichting Joods Erfgoed Den Haag, 3 september 2019 (geraadpleegd 7-3-2021)
¶ René Vos, ‘“Een taaie kongsie uit het Oude Volk”. De families Belinfante en Vas Dias. Hun Nederlandsch Correspondentiebureau voor Dagbladen en andere journalistieke besognes (1799-1940)’, in: Tijdschrift voor Mediageschiedenis 14 (2011), nr. 1, p. 26-48
¶ I.B. van Creveld, ‘Belifante in Den Haag’, in: Misjpoge 18 (2005), nr. 2
¶ Ben van Haren, ‘De krant in Vlaardingen’, in: Historisch Jaarboek Vlaardingen 2002, p. 8-47.

Rietje van Vliet