Inhoud
Bibliotheek der Kinderen; of, Verzameling van Mengelstoffen, geschikt voor de opvoeding der Jeugd.
Periodiciteit
De Bibliotheek moet oorspronkelijk uit 8 afleveringen bestaan hebben: de paginering van de 8 onderdelen in dit geheel begint namelijk steeds opnieuw, terwijl een toegevoegde plaat, met een monument ‘Ter eere van het beste kind’ bij wat de vijfde aflevering zou moeten zijn, inderdaad de inscripties heeft ‘No. 5.’ en ‘Pag. 1’.
Nr. 1 is begin 1780 verschenen. Op 26 mei 1780 adverteerde de uitgever in de Leydse Courant namelijk voor nr. 2 van de Bibliotheek, en op 14 juli 1780 voor nr. 3. Het is waarschijnlijk dat in de loop van 1780 het laatste nummer het licht zag. De titelpagina van de Bibliotheek is blijkens het impressum verschenen in het jaar 1782.
Bibliografische beschrijving
In octavo. De twee delen hebben elk een voorwerk van II pagina’s (titelpagina; bij deel 1 is daar een ‘Voorrede’ aan toegevoegd). De afleveringen tellen respectievelijk 60, 64, 64, 64, 80, 64, 76 en 76 bladzijden.
De titelpagina’s hebben een vignet van een zwaan, zwemmend in een door bosschages omgeven plas. Vermeld wordt dat de afleveringen ‘met kopere plaatjes versierd’ zijn. In het geraadpleegde exemplaar heeft nr. 2, na p. 64, een plaat met ‘Het beminnelijke kind’ (‘J.G. Schultsz inv. et del.’ en ‘G.J. de Huyser fecit’). Voor de plaat bij de nr. 5: zie hierboven. Bij nr. 6 hoort een uitslaande plaat met bijen, delen van een bijenkorf.
Boekhistorische gegevens
Impressa beide delen: ‘Te Amsteldam, By J.B. Elwe, 1782’.
Prijs nr. 3: 8 stuivers op gewoon papier, 14 stuivers op groot papier (Leydse Courant 14 juli 1780).
Medewerkers
Op de titelpagina wordt de naam van Lieve van OLLEFEN (1749-1816) als schrijver vermeld. Deze Amsterdamse beroepsschrijver is vooral bekend geworden door zijn achtdelige Nederlandsche stad- en dorp-beschrijver.
Een aantal medewerkers van de Bibliotheek der Kinderen signeerde hun bijdrage met initialen (zie hieronder). De daar voorkomende ‘W.V.O.’ is mogelijk Willem van Ollefen, de oudere broer van Lieve.
Inhoud
De Voorrede reageert vooral op oordelen over het eerste stukje: men vond het goed, maar achtte het niet altijd voor kinderen geschikt. De schrijver merkt op dat deze bibliotheek echter geschikt is ‘zo wel voor Ouders als voor Kinderen, en wel Kinderen van allerhanden ouderdom’.
Kloek/Mijnhardt (2001) noemen het blad ‘het eerste oorspronkelijke Nederlandse kindertijdschrift’. Vanwege deze claim volgt hier een complete inhoudsopgave. De diversiteit in gedichten, tonelen, vertalingen enzovoorts kan de lezer dan zelf beoordelen.
- Nr. 1. Gilbert, of de deugdzaame grysaart. Een zedelyke Vertelling. [Vermoedelijk naar het Frans]. De gestrafte snoeper. Joris. Bericht [dankzegging voor toegezonden fabeltjes. Alle bijdragers krijgen desgewenst een gratis exemplaar van het stukje waarin hun tekst is geplaatst]. Lodewyk en ’t bokje. De dryvende kip. Jantje en de goudetor.
- Nr. 2. Het beminnelyke kind: toneelspel in één Bedryf; onder de zinspreuk, hoop voedt lust. De wetten; uit het Hoogduitsch vertaald. W.V.O.: De vernederde hoogmoed; een zedelyke Vertelling. Wm.Rs.: Jantje. O.: Eerryk aan Bernardus. De jonge held; uit het Hoogduitsch vertaald. Gedachten by een regenbui.
- Nr. 3. Kort vertoog over het vreezen voor den donder. Bericht, over voorgaand vertoog: ontstaan te danken aan het hierna volgend ingekomen dichtstukje. Het onweder. Rekenkunstig spel. Het houte paardje; uit het Fransch vertaald. Vergelyking van de werken der natuur, met die der kunst; Voorgesteld, In een saamenspraak tusschen een’ Meester en zyn’ Leerling [uit Henrik Baker, Het mikroskoop gemakkelyk gemaakt]. De jonge vlieg; uit het Hoogduitsch vertaald. Het strootje. De onbekwaame leermeester; tooneelspel in één Bedryf.
- Nr. 4. Korte handleiding, tot de kunst van wel te leezen [over functie komma]. Het wreede vermaak. W.V.O.: De ezel en de haas. De geleerde zoon. Vervolg der Vergelyking [enz.].
- Nr. 5. Lykzang van een’ vader. W.V.O.: De bedroefde echtgenoot. De redelyke en de geveinsde droegfheid; tooneelspel in één Bedryf. Vertoog over de opvoeding der jeugd. Vervolg der korte handleiding, tot de kunst van wel te leezen [over de puntkomma]. De verstandige vader. Wm. R.: De schadelykheid der vrees. De huishouding en eigenschappen der beijen; in vraagen en antwoorden voorgesteld. W.V.O. De haan en het spiegelglas. Vermakelyke additio. De paauw.
- Nr. 6. Vervolg en slot der vergelyking van de werken [enz.]. De waan. De ongetrouwe verzorger, of, de braave moeder; een zedelyke vertelling. Samenspraak tusschen Ernestus en Charlotte, over de Muzyk. De slek. Het vuur. De rykdom. Het zoet gevolg van een deugdzaam leven. Speel les. Het wandelen; uit het Fransch vertaald.
- Nr. 7. De mensch; uit het Hoogduitsch vertaald. Tweede samenspraak tusschen Ernestus en Charlotte, over de Muzyk. W.V.O.: Brief aan den schryver. Waarneeming met het microscopium. Aan Lodewyk. Orgon, of de gestrafte valsheid; tooneelspel. Het koffymolentje.
- Nr. 8. Vervolg en slot der korte handleiding [over de dubbelepunt; andere taalaanwijzingen]. Het spel; toneelspel in één Bedryf. Derde en laatste saamenspraak tusschen Ernestus [enz.]. De vergenoegde grysaart. Goede raad. Zeldzaame rekening. Nieuwjaarswensch van Betje aan haar broertje.
Exemplaar
¶ STCN 304295280
¶ Full text deel 1 en deel 2.
Literatuur
¶ J. Kloek, W. Mijnhardt, 1800. Blauwdrukken voor een samenleving (Den Haag 2001), p. 93.
¶ P.J. Buijnsters, Bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken 1700-1800 (Zwolle 1997), nr. 1672.
André Hanou
update 19-1-2022
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.