Geschenk voor de Juffrouwen (1792-1793)

Titelbeschrijving
Geschenk voor de juffrouwen.

Periodiciteit
Er zijn twee afleveringen verschenen. De eerste wordt door Saakes in zijn Naamlijst van juni 1792 aangekondigd (p. 222), de tweede in maart 1793 (p. 296).

Bibliografische beschrijving
Het formaat is duodecimo. De eerste aflevering telt 111 genummerde pagina’s, de tweede 136. Beide afleveringen hebben eenzelfde titelpagina met een prent, waarop een spiegel is te zien, die met lauwertakken is versierd en waarop twee engelen zitten.
De eerste aflevering bevat daarnaast een ‘Opdragt aan de Nederlandsche juffrouwen’, ondertekend door ‘De schrijvers’ en gevolgd door een motto:

Wetgevers en Wijsgeeren, welke voor het geluk van het menschdom arbeiden, behoren inzonderheid voor de schone Sekse en voor de Jeugd zorg te dragen. J. Iselin, Geschiedenis der Menschheid, III. Boek 12. hoofdstuk.

De tweede aflevering bevat behalve de titelpagina een ‘Voorrede aan de Nederlandsche juffrouwen’, eveneens ondertekend door ‘De schrijvers’.

Boekhistorische gegevens
De uitgever is H. de Haas te Dordrecht. De prijs was 18 stuivers per aflevering en ƒ 1:8 voor beide delen.
In 1810 verscheen een herdruk van beide delen bij F. Boekee te Dordrecht.

Medewerkers
Blijkens de aanhef van de ingezonden brieven in het tweede deel (‘Myn Heeren’) gaat het om mannelijke auteurs.
Lezeressen, zowel de ongehuwde als gehuwde, worden actief uitgenodigd om zelf bijdragen aan het blad te leveren, op grond van het argument dat vrouwen even geschikt zijn om te schrijven als mannen.

Inhoud
Het blad richt zich tot ‘de Nederlandsche juffrouwen’ zonder ‘onderscheid van rang of geboorte’ (nr. 1, p. IV). Het wil de algemene kennis van huwbare meisjes vergroten, opdat zij later hun kinderen tot ‘nuttige burgers en burgeressen’ kunnen opvoeden (nr. 2, p. V).
Elke aflevering bevat achtereenvolgens vijf rubrieken: ‘aardrijkskunde’, ‘huishoudkunde’, ‘historiekunde’, ‘zedekunde’ en ‘mengelwerk’. In de rubrieken ‘aardrijkskunde’ en ‘historiekunde’ worden geografische en historische onderwerpen behandeld, veelal in de dialoogvorm. In de rubriek ‘huishoudkunde’ komen allerlei praktische zaken aan bod, zoals het verwijderen van vlekken of het maken van limonade. De ‘zedekunde’ bevat moralistische vertogen, bijvoorbeeld over ‘de plichten van eene goede huishoudster’. Het ‘mengelwerk’ bestaat uit anekdotes, gedichten, ingezonden brieven en een zangstuk.
Er worden ook concrete leesadviezen gegeven in een bijdrage getiteld ‘Bibliotheek voor de juffrouwen’.
Geschenk voor de juffrouwen werd gunstig besproken in de Algemeene Vaderlandsche Letter-Oefeningen 1793-1, p. 375-376: ‘Wy zien dit Werkje dus als een nuttig Geschenk voor de Juffers aan’.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1087 H 15 (editie (1792-1793)
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: 680 H 10 (editie 1810)
¶ Full text heruitgave 1810

Literatuur
¶ L. Jensen. ‘Bij uitsluiting voor de vrouwelijke sekse geschikt’. Vrouwentijdschriften en journalistes in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw (Hilversum 2001), p. 40, 41, 43-46, 52, 91, 246
¶ P.J. Buijnsters en L. Buijnsters-Smets, Bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken 1700-1800 (Zwolle 1997), p. 284
¶ M. Rietveld-van Wingerden, Jeugdtijdschriften in Nederland en Vlaanderen 1757-1942 (Leiden 1995), p. 25-26.

Lotte Jensen