Brieven van een Vriend aan zyn Vriend (1778)

Titelbeschrijving
Brieven van een Vriend aan zyn Vriend, Wegens het berugte Voorgevallene in het Psalm-Gezang, der Gereformeerde Gemeente te Vlaarding.

Periodiciteit
In vijf afleveringen, die telkens drie brieven bevatten, verschenen periodiek verhalen over de gebeurtenissen te Vlaardingen, in de jaren 1775-1778. De derde aflevering bevat een voorbericht, gedateerd 30 april 1778. De eerste vier afleveringen zeggen dat het vervolg zo spoedig mogelijk zal verschijnen; de vijfde meldt: ‘Einde’.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen (in octavo) hebben een eigen titelpagina en paginering. Zij tellen tussen de 56 en 100 bladzijden.

Boekhistorische gegevens
Titelpagina nr. 1:

Te Dordrecht by A: Walpot, A: Blussé en Zoon, en P: van Braam. Amsterdam by de Bruyn en Morterre. Utrecht Otterloo en van Poolsum. ’s Hage Gaillart en Wynants. Rotterdam Burgvliet, van der Laan, Tiele en Bothal. Leiden Lugtmans, Briel Verhel.

In de latere afleveringen zijn er geringe wijzigingen en toevoegingen.

Medewerkers
De STCN vraagt zich af of Jacob VAN DIJK (1745-1828) de auteur is. Deze was stadsemployé te Vlaardingen en ook letterkundig werkzaam. Het NNBW meldt echter (deel 8, kolom 452) dat Van Dijk de partij koos van de ‘lange zangers’. Dat standpunt wordt niet gedeeld in het hier behandelde blad.

Inhoud
Met behulp van de fictie dat hij helderheid zal geven over de vragen van een vriend naar achtergrond en betekenis van de Vlaardingse rellen, beschrijft de auteur in telkens een groepje van drie brieven de ontwikkelingen ter plaatse. Die hebben te maken met de goedkeuring door de Staten-Generaal van een nieuwe psalmberijming (1773), ter vervanging van de gebrekkige en langzaam niet meer begrepen berijming door Datheen. Bij ‘Datheen’ was het zingen op ‘hele’ noten traditie geworden. Bij de nieuwe berijming behoorde landelijke initiatieven, nu ook het melodischer zingen op halve en hele noten te herstellen.
Aldus ook in Vlaardingen, begin 1775. Dit leidde tot verzet. Geleidelijk aan breidde dit zich uit tot emoties in alle geledingen en besturen van elke aard. Het leidde tot eindeloze ruzies en rellen, die oversloegen naar naburige plaatsen. De ‘parochiale’ schoolmeester en voorzanger Anthony Buiteweg speelde hier een hoofdrol.
De schrijver volgt, in een helder en concreet verhaal, de oorlog om de ‘lange rekking der Nooten’ op de voet. Elke man en elk paard wordt met name genoemd.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1175 C 46
Full text

André Hanou